سرویس اقتصادی ندای گیلان-مهشید خیزان:هر روز یک خبر مهم نفت و گازی از یک طرف ایران شنیده می‌شود؛ دولت یازدهم و به‌دنبال آن دولت دوازدهم را می‌توان موفق‌ترین دولت‌ها در حوزه انرژی دانست. درپی رفع تحریم‌ها و از آنجایی که ایران یکی از مهمترین قطب‌های نفت و گازی دنیاست، تا به امروز اتفاقات خوبی در این حوزه رخ داده است؛ آخرین اتفاقی که می‌توان به آن اشاره کرد، خودکفایی گازی در منطقه شرق و شمال ایران است. به‌منظور تامین گاز مناطق شمال شرق کشور قرارداد 30 ساله‌ای با ترکمنستان امضا شده بود، اما از آن زمان تاکنون اجرای این قرارداد همواره با مشکلات زیادی همراه بود؛ واردات گاز از ترکمنستان درواقع از زمانی شروع شد که کشور با کمبود گاز مواجه شد. تصمیمی که در آن زمان گرفته شد به نفع ایران بود، زیرا قیمت واردات گاز از ترکمنستان در مقایسه با صادرات گاز به ترکیه مناسب بود و منطقی به نظر می‌رسید. اما طی این مدت ترکمنستان بارها به‌ویژه در فصل زمستان ایران را تهدید به قطع گاز کرده و در مواردی هم حتی تهدید خود را عملی کرده اند که درنهایت شاهد افت فشار و قطع گاز در مناطق شمالی کشور بودیم. حال با تولید گاز در منطقه «خانگیران» در منطقه سرخس، ایران در این زمینه به خودکفایی رسید. تولید گاز در منطقه عملیاتی خانگیران بسیار پیچیده است؛ زیرا مخزن مزدوران که بیشترین برداشت گاز نیز از آن صورت می‌‏گیرد یکی از نادرترین مخازن گازی دنیاست که به دلیل درصد بالای سولفید هیدروژن و دی اکسید کربن کار استخراج گاز ‏را مشکل می‌کند. ازسویی با به نتیجه رسیدن یک چاه در میدان تازه اکتشاف شده توس، پیش بینی می‌شود که 3 تا 5 میلیون مترمکعب برای 8 سال ‏برداشت داشته باشیم که با مدار آمدن تولید از این میدان، کاهش تولید مخزن مزودران جبران می‌شود.
براساس این نکته که واردات گاز از ترکمنستان از نظر زیست محیطی برای ایران اهمیت دارد، عملا با افزایش تولید گاز در پارس جنوبی، نیاز به واردات گاز از ترکمنستان برطرف شد. ازسوی دیگر با گذشت حدود هفت ماه از توقف واردات گاز از ترکمنستان و همزمان با تکمیل و بهره برداری از پنج فاز جدید پارس جنوبی، شرکت نفت و گاز شرق به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران، یک برنامه جدید عملیاتی برای کاهش وابستگی به واردات گاز ترکمنستان دست‌کم برای میان‌مدت را در دستورکار قرار داده است.
کل ذخایر قابل برداشت گاز طبیعی در میادین شمال شرق ایران شامل مزدوران، گنبدلی، ‏شوریجه ‏D و ‏B حدود 647 میلیارد مترمکعب برآورد می‌شود که در طول چند دهه گذشته با توسعه این میادین حدود 300 ‏میلیارد مترمکعب گاز در این مخازن و میادین برای برداشت باقی مانده است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد استمرار تولید فعلی از این میادین گازی دست‌کم برای 10 سال آینده منجر به یک افت فشار ‏قابل توجه تولید در میادین گازی شمال شرق کشور خواهد شد.
در این رابطه مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، حفاری یک حلقه چاه اکتشافی و توصیفی در میدان تازه نفس «کشف‌رود» را در دستورکار قرار داده که پیش بینی می‌شود با تکمیل اولین چاه و تحلیل اطلاعات مخزنی، امکان ‏توسعه یکی از بزرگترین میادین گازی در شمال شرق ایران فراهم شود. اهمیت تکمیل مراحل اکتشاف و توسعه میدان گازی «کشف‌رود» از آن جهت است که با توسعه این میدان عملا نیازی به ‏انتقال پرهزینه گازهای ترش پارس جنوبی از جنوب به شمال شرق ایران نیست و ضمن افزایش پایداری شبکه تولید و ‏انتقال گاز، میزان وابستگی به گاز ترکمنستان (باتوجه به اهمیت زیست محیطی واردات گاز از این کشور همسایه) هم ‏به حداقل کاهش می‌یابد.

تولید یکی از نادرترین گازهای دنیا در خانگیران

منطقه خانگیران مشتمل بر سه مخزن مجزای مزدوران، شوریجه B و شوریجه D است که هر سه مخزن مدت مدیدی است بهره‎برداری می‎شوند و گاز ترش تولیدی در مخزن مزدوران، پشتوانه اصلی تولید و تامین گاز مصرفی در شمال شرق کشور است. این گاز پرفشار با 3.5 درصد گاز سولفوره و 6.5 درصد گاز کربنیک، مزدوران را به یکی از نادرترین مخازن گازی جهان بدل کرده است و به گفته مام‎بیگی، مواجهه نشدن با آسیب یا تلفات انسانی در این مخزن طی بیش از ۳۰ سال که از بهره‎برداری آن می‎گذرد، نتیجه رعایت دقیق اصول ایمنی بوده است.
محمد مام‎بیگی، در یک نشست خبری در منطقه عملیاتی خانگیران اعلام کرد: خبرهای خوشی از میدان‎های توس و کشف‎رود در راه است. وی با بیان اینکه فرآیند توسعه میدان توس ظرف یک سال آینده آغاز می‎شود، افزود: پس از نتایج موفق حاصل از حفاری یک حلقه چاه اکتشافی در این میدان، مطالعه توس در دستورکار قرار گرفت و برآوردهای اولیه حاکی از آن است در صورت توسعه این میدان، برداشت روزانه سه تا پنج میلیون مترمکعب گاز امکان‎پذیر می‎شود و این میزان تولید می‎تواند جایگزین خوبی برای کاهش تولید مخزن مزدوران طی سال‎های آینده باشد.
مدیرعامل شرکت بهره‎برداری نفت و گاز شرق به ظرفیت‎های میدان کشف‎رود که در لایه‎های زیرین مخزن خانگیران واقع شده نیز اشاره کرد و افزود: از سال گذشته، دکل مدیریت اکتشاف در این میدان مستقر شده و امیدواریم طی ماه‎های آینده، خبرهای خوشی از این میدان بشنویم و شاهد تداوم تامین پایدار گاز شمال شرق کشور با تکیه بر ظرفیت‎های موجود باشیم.
مام‌بیگی در ادامه در مورد مسائل محیط زیستی در منطقه عملیاتی نفت و گاز شرق نیز اظهار کرد: در منطقه‌ای که عملیات ‏برداشت گاز انجام می‌شود، پوشش گیاهی با مشکلاتی مواجه است. به همین دلیل سعی می‌شود با رعایت مسائل محیط ‏زیستی این مشکلات را به حداقل رساند. در این راستا برای نخستین بار آلاینده ناشی از حفاری چاه‌ها به صفر کاهش ‏پیدا کرد و زمین‌هایی که به دلیل حفاری آلوده شده بود، به زمین‌هایی تبدیل شد که گیاه‌های بومی در آن رشد می‌کند. ‏همچنین میزان فلرینگ به حداقل رسانده شد.‏
وی در ادامه به تشریح فعالیت‎ها در مخزن شوریجه D در منطقه عملیاتی خانگیران پرداخت و گفت: حدود ۹۴ درصد ذخایر قابل استحصال این مخزن تا سال ۹۳ برداشت و مقرر شد شوریجه D به عنوان مخزنی راهبردی برای ذخیره‎سازی گاز مورد استفاده قرار گیرد. پارسال 1.4 میلیارد مترمکعب گاز به این مخزن تزریق شد که اثر مثبت آن در زمستان و همزمان با قطع صادرات گاز ترکمنستان به کشورمان مشهود بود؛ به‎طوری‌که در آن شرایط فرآیند تامین گاز شمال شرق کشور متوقف نشد.
به گفته مام‎بیگی، اگر بتوان در هشت ماه نخست سال، روزانه ۱۰ میلیون مترمکعب گاز به شوریجه D تزریق کرد، امکان برداشت گاز تا ۲۰ میلیون مترمکعب در روز در چهارماه پایانی سال فراهم می‎شود و تحقق این هدفگذاری می‎تواند در تامین پایدار گاز شمال شرق کشور موثر باشد. هم‎اکنون روزانه حدود ۹ میلیون مترمکعب گاز به این مخزن تزریق می‎شود.
طرح ذخیره سازی گاز طبیعی شوریجه در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سرخس در استان خراسان رضوی و در مجاورت پالایشگاه شهید هاشمی نژاد واقع شده است. مام‎بیگی، مخزن شوریجه B را نیز مخزنی استراتژیک در شرکت نفت و گاز شرق معرفی کرد و با اشاره به ظرفیت برداشت روزانه 1.6 میلیون مترمکعب گاز از این مخزن گفت: معمولا برداشت از شوریجه B در زمستان صورت می‎گیرد.
مدیرعامل شرکت بهره‎برداری نفت و گاز شرق از تداوم روند تولید در میدان مشترک گنبدلی نیز خبر داد و گفت: در حالت معمول انتظار بود تولید گاز در این میدان حدود ۶ سال پیش متوقف شود؛ اما با تلاش متخصصان شرکت و تعامل خوب پالایشگاه گاز شهید هاشمی‎نژاد، روند تولید در این میدان ادامه دارد. وی ظرفیت تولید کنونی گاز در میدان گنبدلی را ۰,۷ میلیون متر مکعب در روز عنوان کرد. میدان گازی گنبدلی در فاصله ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان سرخس و در نزدیکی مرز ترکمنستان واقع شده است.