به گزارش ندای گیلان ،پایگاه خبری گیل نگاه در مطلبی نوشت:سازمان اسناد و کتابخانه ملی باید برایمان یادآور کتابخانه‌ای بزرگ، تالار مطالعه، مخزن‌هایی پر از اسناد با شرایط استاندار دما و رطوبت و تجهیزات آزمایشگاهی برای بررسی صحت آثار باشد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان اما نشانی از این موارد ندارد و با کمترین امکانات سعی می‌کند اهداف سازمانی‌اش را پیش ببرد.

سازمان ملی جوانان سابق گیلان حالا با سردر سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان در حال فعالیت است. بخشی ازساختمان در دست تعمیر است تا امکانات حداقلی برای حفظ میراث گذشتگان و فرصت پژوهش برای علاقمندان فراهم شود. مشکل نه از تعمیرات که شاید به کمی قبل‌تر برمی گردد از جایی که تلاش شد تا خانه مسکونی تنها با تغییر «سر در» به جایی برای حفظ بخشی از فرهنگ و هویت استان تبدیل شود شاید فقط دردسر‌هایش اضافه شد.

نمی‌توان انکار کرد که سنگ بناهای اولیه فرهنگ و هویت مردم هر منطقه‌ای باید شناسایی و ثبت شوند. منفی یا مثبت زشت یا زیبا. چرا که تمام داشتهای امروزمان که در رفتار و افکارمان بروز می‌کند آجر به آجر تاثیرگرفته از همان‌ها است. امروزمان هم باید برای آیندگان بماند تا بدانند به چه می‌اندیشیدیم و چگونه عمل می‌کردیم.

وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری و سازمان اسناد و کتابخانه ملی نهادهایی هستند که به عنوان متولیان این بخش شناخته می‌شوند. در این میان سازمانی که به دنبال ثبت داشته‌های امروزمان و پژوهش در برجای مانده‌های دیروز است کمتر شناخته شده است.

کتابخانه ملی ایران نیز در سال ۱۳۱۶ تاسیس شده است و بعد از انقلاب با چند سازمان دیگر ادغام شد و در ‌‌‌نهایت در سال ۱۳۸۱ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ادغام شد. این سازمان دارای سه بخش اصلی کتابخانه ملی، آرشیو ملی و مرکز پژوهش و پژوهشکده است.

سازمان اسناد و کتابخانه گیلان یکی از سازمان‌های نوپا در استان است. در سال ۹۱ ایجاد شده و اکنون ژاله حساس خواه ریاست آن را برعهده دارد. ژاله حساس خواه از زنان فعال اصلاح طلب، عضو بنیاد اندیشه و توسعه گیلان، دانش‌آموخته دکتری آموزش زبان انگلیسی و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان است. او از مهرماه امسال با حکم اشرف بروجردی رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی کشور، کارش را آغاز کرده است.

از گردآوری و حفاظت از اسناد و تاریخ شفاهی

حساس خواه برایمان از کارکرد بخش‌های مختلف سازمان می‌گوید: «در کتابخانه ملی تمام آثار مکتوب و غیر مکتوب منتشر شده در ایران و یا متعلق به ایرانیان خارج از کشور در زمینه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی جمع آوری می‌شود. این بخش کار گردآوری، سازماندهی، اشاعه اطلاعات، پژوهش در کتابخانه ملی را انجام می‌دهد. در موزه کتابخانه نیز پوستر، کارت پستال، نقشه، عکس نگهداری می‌شود. همچنین با یک تالار۹۷ هزار متر مربع در هشت طبقه به پژوهشگران و دانشجویان خدمات رسانی می‌کند».

او در مورد بخش مهم آرشیو ملی هم توضیح می‌دهد: سند سوابق اداری با درخواست ادارات تقریبا بعد از گذشت دو سال مورد ارزشیابی قرار می‌گیرند، اوراق و اسنادی که دارای ارزش نگهداری دائم هستند به آرشیو ملی منتقل می‌شود و مابقی وارد چرخه بازیافت می‌شود. از طرف دیگر وظیفه جمع آوری و نگهداری اسنادی که نزد خانواده‌ها نگهداری می‌شود هم با این سازمان است البته نام منشا سند همیشه در کنار سند باقی خواهد ماند.

مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی استان گیلان می‌گوید؛ در بخش آرشیو وظایف مختلفی موجود دارد «حفاظت و نگهداری، آفت زدایی، آزمایشگاه‌های تخصصی، مرمت آثار آسیب دیده، تولید اسناد رقمی (کامپیوتری) برای دسترسی آسان به اطلاعات و همچنین حفاظت از اصل آثار، تنظیم و توصیف اسناد، مستند سازی، اطلاع رسانی آرشیوی، مصاحبه تاریخ شفاهی و شرایط بهره برداری از خدمات آرشیوی برای پژوهشگران هم در این بخش وجود دارد. در کنار این وظایف مهم سازمان دارای یک اندیشگاه فرهنگی نیز است که مباحث فرهنگی با حضور کار‌شناسان و فعالان فرهنگی بررسی می‌شود.»

سازمانی نوپا بدون زیر ساخت‌های لازم

اما در سازمان اسناد و کتابخانه ملی گیلان کمتر نشانی را می‌توان از امکانات سازمان مرکزی تهران و یا حتی دیگر استان هایی  مانند فارس پیدا کرد. وقتی به تفاهم نامه همکاری استاندار وقت گیلان (مهدی سعادتی ) با مدیر اسناد و کتابخانه ملی ایران نگاهی می شود پر از وعده هایی است که به سرانجام نرسیده است. یکی از آنها اختصاص دادن ساختمان تاریخی شهرداری رشت برای این مرکز فرهنگی بود.

حساس خواه در‌‌‌ همان ابتدای ورودش در مهر ماه امسال متوجه شد که زیرساختی برای این سازمان وجود ندارد. او به پیگری‌های خود در ابتدای ورودش به سازمان اشاره می‌کند و از نشست و تماس با مدیران عالی رتبه سازمان در مرکز تا نوبخت معاون گیلانی رئیس جمهوری، سالاری استاندار جدید گیلان و نصرتی شهردار رشت.

این مدیر زن می‌گوید که تلاش کرده تا موقعیت نا‌مناسب سازمان در گیلان را تشریح کند و دست یاری از آن‌ها بگیرد.

بخشی از رایزنی‌ها در مرحله اول جواب داده است «با برخورد مثبت و موافقت دکتر نوبخت ۱۰۰ میلیون اعتبار از طرف راه و شهرسازی برای تعمیر بخشی از ساختمان و ایجاد مخزن و تالار داده شده است که هرچند پیش بینی‌ها نشان می‌دهد کفاف تمام هزینه را نمی‌دهد و مطمئنا توانایی خرید ملزوماتی مانند قفسه‌های ریلی و سیستم اطفای حریق این دو سالن وجود نخواهد داشت» هرچند وقتی می‌‌پرسیم چرا پیمانکار در حال کار نیست متوجه می‌شویم از عدم دریافت مطالباتش شاکی است و ادامه کار ا منوط به دریافت مطالبات خود دانسته است.

«این سازمان در انجام یکی از اصولی ترین کارهای خود که نگهداری اسناد در مخازن استاندارد باشد بازمانده است». این جمله نه برای منتقدین عملکرد سازمان اسناد گیلان بلکه از زبان خود مدیرش عنوان شده است.

حساس خواه می‌گوید: در گیلان به طور محدود مخزنی برای نگهداری اسناد وجود دارد اما چون برای آن‌ها شرایط استاندارد وجود ندارد اکنون تقریبا همه چیز به تهران منتقل می‌شود و همچنین نتوانسته خدماتی که شایسته باشد به پژوهشگران ارائه دهد.

یکی دیگر از وظایف این سازمان شناسایی مفاخر و ثبت و ضبط تاریخ شفاهی است. در چهار ماه گذشته علی رغم تمام محدودیت‌هایی که وجود داشته است سازمان ثبت اسناد در این بخش ورود پیدا کرده است.

در بخش دیگری از سازمان کارتن‌های زیادی از پایان نامه به چشم می‌خورند «طبق قانون باید یک نسخه از تمام پایان نامه‌ها به سازمان ارائه شود اما همه دانشگاه‌ها همکاری نمی‌کنند و حتی دانشگاه آزاد ابلاغ کرده که هیچ واحدی پایان نامه‌ها را در اختیار ما قرار ندهد و این امر مطمئنا سبب خلا در کارنامه علمی و پژوهشی ما خواهد شد. هرچند برای همین پایان نامه های ارسال شده فضای مناسبی وجود ندارد.

تشکیل شورای پژوهشی با حضور ۱۸ چهره علمی و دانشگاهی

علی رغم محدویت‌های سازمان در بخشی که نیاز کمتری به سخت افزار‌های مربوط به نگهداری و حفاظت دارد کارهایی امجام شده است. حساس خواه می‌گوید: شورای پژوهشی مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان گیلان متشکل از ۱۸ چهره پژوهشگر علمی و دانشگاهی در دو بخش مطالعات اجتماعی و اسنادی تشکیل شده است.

کارگروه عکس به سرگروهی فرامر طالبی٬ کارگروه آرشیو نقشه‌ها دکتر بابائی همتی٬ آرشیو تاریخی روبرت واهانیان٬ ابنیه تاریخی دکتر مژگان خاکپور٬ جراید قدیمی رضا نوزاد٬ اسناد قدیمی علی امیری٬ مشاهیر و مفاخر هوشنگ عباسی تشکیل شده است. در بخش کارگروه مطالعات اجتماعی نیز کارگروه تاریخ اجتماعی گیلان به سرگروهی عباس نعیمی و کتاب‌شناسی بهنام رمضانی‌نژاد انتخاب شده‌اند.

فرشته انسان دوست٬ محمدتقی پوراحمد جکتاجی٬ هوشنگ عباسی٬ کاظم فلاحی و عباس نعیمی جورشری اعضای هیات رئیسه این شورای پژوهشی را تشکیل می‌دهند.

حساس خواه در مورد وظایف این کارگروه‌ها می‌گوید: این کارگروه‌ها وظیفه دارند که عکس، نقشه و… مربوط به دوره‌های مختلف را جمع آوری، خریداری و یا اسکن کنند. نتیجه کار مانند یک دایرة المعارف بزرگ خواهد شد. او  با وجود مشکلات مالی سازمان امیدوار است که در این بخش بتوانند طرح‌های پژوهشی را با کمک دیگر دستگاهها اجرایی کنند.

دیدارهایی برای شرح درد و درخواست کمک

او از دیدار خود با رضی رئیس دانشگاه گیلان خبر می‌دهد و می‌گوید: درخواست راه اندازی رشته مطالعات اسنادی و خدمات کتابخانه در مقطع ارشد و دکتری که بتواند نیروی متخصص تربیت کند را مطرح کردم. او دیدارهای دیگری نیز داشته است «در دیدار با مسرور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد انزلی هم درخواست داشتم یک درصد از درآمدهای منطقه به ما برسد که او این موضوع را منوط به تصمیم گیری در تهران دانست»

حساس خواه دیدار با شهردار و استاندار را نیز مثبت ارزیابی می‌کند «دکتر نصرتی شناخت خوبی از مرکز قزوین داشتند چون در دوران حضور خودشان در شهرداری قزوین ساختمانی مربوط به مشروطه را به مرکز اسناد واگذار کرده بودند به ما هم قول همکاری و واگذاری زمین مناسب دادند. استاندار نیز علاقمند به حل مسائل هستند و به سازمان برنامه و بودجه برای تامین نیازهایی مانند خرید دستگاه اسکنر دستور دادند.

او می‌گوید: تمام تلاش خود را به کار گرفته تا نگاه‌ها را متوجه این سازمان کند چرا که بدون کمک دستگاه‌ها هرچقدر هم تلاش وجود داشته باشد بدون زیر ساخت های لازم نمی‌توان کار را پیش برد.

طبق برآوردهای اولیه این سازمان برای تکمیل ساختمان فعلی و تجهیز آن به چیزی حدود یک میلیارد تومان اعتبار نیازمند است. حساس خواه می‌گوید به جای فکر کردن به ساختمان جدید منطقی‌تر این است که از داشته‌هایمان به بهترین شکل استفاده کنیم و از سوی دیگر ۵ درصد از درآمدهای پایدار شهرداری‌ها باید به کتابخانه‌ها برسد انتظار داریم که به ما هم به‌‌‌ همان چشم نگاه کنند.

این چهره دانشگاهی، گیلان را استانی با عظمتی توصیف می‌کند که اسناد پراکنده‌ای از حکومت‌های علوی اسناد حمله مغول٬ اسناد ظهور کیائیان٬ حکومت صفویه٬ خان احمد گیلانی ٬اشغال توسط روسیه٬ اسناد تاریخی شیلات دریای کاسپین ٬ تولید و توسعه ابریشم و ده‌ها سند دیگر در آن وجود دارد علاوه بر اینکه شنیده ام مرحوم پرتو می‌گفتند اسناد زیادی از گیلان در سفارتخانه ایران در کشورهای حاشیه دریای کاسپین است.

حساس خواه تاکید می‌کند که با وجود این تاریخ و آدم‌های ارزشمندی چون پروفسور بهزاد و مهری جایی نداریم که آن‌ها را ثبت کنیم و به جوان‌هایی که اکنون تشنه دانستن گذشته هستند نمی‌توانیم خدمات رسانی کنیم. او معتقد است اگر حمایت کافی صورت گیرد خروجی‌های قابل توجهی از این سازمان دیده می‌شود.

این مدیر زن انتظار دارد که مدیران به سازمانی که تلاش می‌کند تا بخشی از فرهنگ و هویت این استان را زنده نگهدارد کمک بیشتری داشته باشند. اما به نظر می‌آید در میان مشکلات اقتصادی اولین قربانی مسائل فرهنگی است. او با اشاره به ۴۸ کمیته‌ تخصصی استان برای اجرای طرح توسعه راهبردی گیلان گفت: فقط اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان بخش‌های مربوط با فرهنگ در این کمیته‌ها حضور دارند و برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی جایگاهی تعریف نشده است.

صحبت کردن از ساختن ساختمانی از صفر همه اهالی فرهنگ از جمله حساس خواه را می‌ترساند حتی اگر نتیجه آن بر روی کاغذ دلخواه‌ترین نتیجه ممکن را داشته باشد. هیچ کس تجربه ساختن کتابخانه مرکزی رشت را فراموش نمی‌کند با اینکه خبر از تکمیل ۹۵ درصدی پروژه می‌آید اما افتتاحییه آن از سالی به سال بعد موکول می‌شود و همچنان اهالی فرهنگ گیلان در انتظار روز افتتاح آن هستند. اما اختصاص دادن بخشی از فضای این مجموعه به سازمان اسناد بتواند به استفاده کاربردی‌تر از این مجموعه بیانجامد.

این مدیر زن گیلانی تمام تلاشش را به کار گرفته تا خودش و سازمانش از این ماموریت فرهنگی که نیازمند توجه بیشتری در اختصاص بودجه است سربلند بیرون بیاورد حال باید دید که نتیجه این تلاش‌ها چه می‌شود.