ندای گیلان:تالاب انزلی در سالهای اخیر در شرایط بسیار نامطلوبی ازلحاظ زیست محیطی قرار گرفته است، رسوبگذاری بیش از حد و آلودگی در آن فراتر از حد تصور می باشد. این تالاب با مساحتی بالغ بر۲۰ هزار هکتار با حوزه آبخیز بسیار وسیعی که دارد جمعیتی بالغ بر ۱ /۱ میلیون نفر را در حوزه آبخیز خود جای داده است.

در طی سالهای اخیر به دلیل تخریب بیش از حد جنگل میزان رسوب ورودی به تالاب بیشتر ا ز پیش شده که این امر باعث کاهش عمق تالاب از ۹ متر به ۲تا ۱ متر شده است این کاهش عمق در کنار آلودگی ناشی از فعالیتهای صنعتی و کشاورزی در حوزه آبخیز تالاب این زیست بوم عظیم را به مخاطره انداخته است.
احیائ تالاب انزلی ازسال ۸۴ باعقد قراردادی از سوی سازمان محیط زیست کشور با شرکت ژاپنی جائیکا تحت عنوان پروژه مدیریت یکپارچه تالاب انزلی در دستور کار قرار گرفته است. این آژانس موظف شده بود که درمدت ۵ سال وضعیت تالاب را مورد ارزیابی قرار دهد و به تعبییری فاز ۱ احیائ تالاب فاز مطالعاتی بوده تا آژانس از سال ۸۹ فاز ۲ یعنی فاز عملیاتی را اجرا نماید.البته پس از ۱۲ سال از حضور جائیکا در ایران که متاسفانه هیچگونه نظارتی برروی عملکرد آن از سوی مقامات بلندپایه صورت نمی گیرد آژانس مقرر کرد که از ابتدای سال ۹۳ وارد فاز اجرایی گردد.
دولت دهم در سال ۸۸ همزمان با فعالیت کارآموزان آژانس جائیکا در ایران (تحت عنوان کارشناس) ؛طرح احیائ تالاب را در دستور کار خویش قرار داد و طی مصوبه ای درسفر دوم استانی رئیس جمهور وقت مقرر میکند که مبلغ ۹۹ میلیارد تومان طی ۱۰ سال برای احیا ئتالاب اختصاص داده شود. این پروژه با طراحی شورای پژوهش اداره کل محیط زیست وقت که در حال حاضر نیز از مدیران ارشد اداره کل هستند در دستور کار قرار میگیرد و مقرر میگردد که اداره کل محیط زیست به عنوان ناظر وسازمان جهاد کشاورزی مجری طرح کار احیای تالاب را دنبال نمایند.
این پروژه با سرفصلهای زیاد مطالعاتی و احداث ۳ رسوبگیر ولایروبی آبراهه درون تالاب درسال ۸۹ شروع میشود .متاسفانه در اجرای این طرح در انتخاب پیمانکاران
دقت کافی صورت نمیگیرد و پروژه به دلیل ناتوانی پیمانکار به صورت نیمه کاره رها میشود .( در لایروبی واحد اثر سوبگیرها که اداره کل محیط زیست ناظر آن بوده دقت و مطالعه کافی صورت نمیگیرد حتی مهندس برجی از منتقدان احداث این رسوبگیرها بوده است.)
با روی کار آمدن دولت جدید آژانس جائیکا با اعزام عده ای از کارمندان محیط زیست به ژاپن (استاندار و مدیرکل نیز برای عقد قرارداد با هزینه جائیکا به مدت یک هفته به ژاپن میروند) وعقد قرارداد با استانداری گیلان فاز جدید فعالیت خود برای احیائ تالاب را فقط با بودجه ۵ میلیون دلاری برای ۵ سال شروع نموده است.
همزمان سازمان محیطزیست پروژه جدید احیائ تالاب را با بودجه سالانه ۱۰ میلیارد به مدت ۵ سال در دستور کار خویش قرار داده دولت از محل بودجه های ملی و استانی در سال گذشته مبلغ ۱۸ میلیاردتومان را به احیائ تالاب انزلی اختصاص داده است. نگرانی بسیاری از فعالان محیط زیست این است که این پول همانند پروژه دوران احمدی نژاد حیف و میل شود و یا خرج طرحهای غیر ضروری و بعضا تکراری مطالعاتی گردد این در شرایطی است که در طرح احیائ تالاب کمتر پروژه های عملیاتی دیده میشود . از استاندار محترم درخواست میشود علاوه بر مطالعه گزارشهای یکسویه اداره کل و جائیکا به نظر کارشناسی فعالان محیط زیست نیز توجه نماید تا این طرح به سرنوشتی مشابه طرح احیا تالاب در دوران احمدی نژاد دچار نشود. اما در بررسی فرایند احیائ تالاب باید به چند نکته توجه ویژه داشته باشیم:
۱-آژانس جائیکا در شرایطی فاز اول احیائ تالاب را به پایان رسانیده است که ارزیابی درستی از اقدامات صورت گرفته از دوره ۱۲ ساله گذشته وجود ندارد. همانگونه که بیان شد در مرحله دوم که ۵ سال میباشد مبلغ ۵ میلیون دلار برای احیائ تالاب در نظر گرفته شده است که مبلغ قابل توجهی نیست.
۲-آژانس درطی ۱۲ سال گذشته و یکسال اخیر به غیر از چند جلسه توجیهی و کارهای نمایشی و کپی مطالعات از اینترنت کار قابل ارائه ای را انجام نداده است.
۳-مسائلی که آژانس جائیکا برروی آن دست گذاشته سرفصل هایی است که مدیریت پسماند استانداری در حال اجرای آن میباشد.
۴- اجرای همزمان دو پروژه این نگرانی را ایجاد کرده است که در صورت اجرای ناقص کدامیک پاسخگو میباشد.
۵-پروژه احیائ تالاب انزلی در سال جاری با پرداخت مطالبه دو و نیم میلیاردی پیمانکار جهاد کشاورزی در پروژه قبلی احیائ تالاب شروع شده است به پیمانکارانی که به زعم مدیرکل در اجرای پروژه در دولت قبلی ناتوان بوده است و محیط زیست مطالبات سازمان دیگر را پرداخت نموده.
۶-آنچه در مرحله جدید احیائ تالاب حائز اهمیت میباشد تقلیل پروژه احیائ تالاب به پروژه های کوچک مطالعاتی و تکراری است ازجمله:
-مطالعه مولد سازی ماهیان بومی تالاب انزلی
-پروژه مطالعاتی شناسایی پراکنش و تراکم گیاهان آبزی و تهیه نقشه پراکنش گیاهی تالاب
-پروژه مطالعه و بررسی تاثیرات آلودگی فاضلاب های شهری و پساب ها برروی اکوسیستم تالاب انزلی
-پروژه مطالعاتی بررسی تله های رسوبگیر
-ارزیابی اثرات زیست محیطی احیائ تالاب (درمورد این پروژه نیاز به ارزیابی زیست محیطی نیست )
– پروژه مطالعاتی پیکه کو بی و مرزبندی تالاب
-احداث موزه تاریخ طبیعی تالاب انزلی (تالاب در شرایط بحرانی است و موزه از نیازهای لوکس و در اولویت چند ماست که فعلا ضرورتی ندارد)
حال با این اوصاف باید دید که آیا پول و سرمایه ملی در راستای احیای این گنجینه ارزشمند طبیعی خرج شده و یا تنها برای رفع مسولیت و راضی کردن عده ای که منافع خود را در اولویت قرار می دهند هزینه میگردد؟ این سوالی است که یقینا فعالان عرصه محیط زیست و مردمی که زندگی و معاش روزمره شان بصورت مستقیم و غیر مستقیم با تالاب در گیر است از مسولین اداره کل محیط زیست و استاندار گیلان دارند.