به گزارش ندای گیلان،الکسی ناوالنی و هوادارانش وعده داده‌اند از زمهریر زمستان تا پایان تابستان سال آینده به صورت هفتگی به تظاهرات ضددولتی خود ادامه دهند. از سن‌پترزبورگ تا سیبری، شهرهای بزرگ روسیه شاهد تجمع هواداران الکسی ناوالنی، سیاستمدار منتقد رییس‌جمهور روسیه بود که در اعتراض به بازداشت او در شهرهای مختلف تجمع کردند. سرما، جهانگیری بیماری ناشی از ویروس کووید۱۹، احتمال واکنش خشونت‌بار پلیس و تهدید بازداشت، باعث نشد تا ده‌ها هزار نفر از هواداران ناوالنی، شنبه در تظاهرات سراسری علیه سیاست‌های حکومت ولادیمیر پوتین، به خیابان‌ها نیایند. الکسی ناوالنی، یکی از معدود منتقدان سیاسی پوتین است که با حمایت دولت‌های غربی توانسته شبکه وسیعی از هواداران جوان در سراسر روسیه برای خود ایجاد کند. همزمان با تحولات در روسیه، سفارت امریکا در مسکو با انتشار بیانیه‌ای از پیگیری اخبار تجمعات در شهرهای روسیه خبر داده ‌بود و از این اقدام که توسط دولت روسیه «تجمع غیرقانونی و بدون مجوز» توصیف شد، حمایت کرد. حمایت سفارت امریکا از این تجمعات با واکنش منفی مقام‌های مسکو مواجه شد.

مناقشه در اعداد

اعداد متفاوتی در مورد جمعیت حاضر در تظاهرات منتشر شده است. خبرگزاری رویترز، تعداد شرکت‌کنندگان در تظاهرات پایتخت روسیه را ۴۰ هزار نفر ذکر کرده است، در برابر اما پلیس مسکو این عدد را غیرواقعی خوانده و تعداد تظاهرات‌کنندگان را ۴۰۰۰ نفر ذکر کرده است. براساس گزارش‌ها نزدیک به ۳۰۰۰ نفر به دلیل شرکت در تجمع‌هایی که از سوی دولت روسیه «غیرقانونی» و «بدون مجوز» توصیف می‌شوند، بازداشت شده‌اند، به نوشته موسسه OVD تعداد بازداشت‌شدگان در پایتخت ۱۱۰۰ نفر بود. بازداشت‌شدگان در تجمع‌های غیرقانونی در روسیه معمولا به جریمه مالی یا یک روز تا ۱۵روز حبس محکوم می‌شوند. این نخستین‌بار نیست که ناوالنی جمع کثیری از هوادارانش را برای اعتراض به کرملین به خیابان می‌کشد، تابستان سال گذشته و در آستانه برگزاری انتخابات دومای محلی مسکو، منتقدان دولت پوتین که معتقد بودند نامزدهای هوادار احزاب مخالف دولت به دلایل واهی از شرکت در انتخابات منع شده‌اند تظاهراتی برگزار کردند که گفته می‌شود بیش از ۶۰ هزار نفر در آن مشارکت کردند. هواداران ناوالنی، گفته‌اند قصد دارند تا انتخابات پارلمانی آینده روسیه، به صورت هفتگی به تظاهرات ادامه دهند.

رهبری اپوزیسیون از زندان

الکسی ناوالنی، درست یک هفته پیش بعد از یک چند ماه به مسکو بازگشته‌ بود و به محض ورود به خاک روسیه با اسکورت نیروهای امنیتی به بازداشتگاه منتقل شد. او در دوران حبس هم دست از انتقادهای تند و افشاگری علیه دولت پوتین بر نداشته است. علاوه بر ساماندهی اعتراضات روز شنبه، سه روز پیش، انتشار ویدیویی دو ساعته از یک قصر بسیار وسیع و مجلل در سواحل دریای سیاه که گفته می‌شود با هزینه یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار توسط پوتین خریداری شده است، به سوژه روز محافل سیاسی روسیه بدل شده ‌بود.

این ویدیو که با استفاده از پهپادهای دوربین‌دار ضبط شده است در حساب کاربری ناوالنی در یوتیوب منتشر شد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین تعلق این قصر به رییس‌جمهور روسیه را تکذیب کرده است. ناوالنی به علت نقض شرایط وثیقه‌اش از طریق سفر به آلمان و اقامت چند ماهه در این کشور، به حبس ۳۰ روزه محکوم شده است.

ناوالنی، تابستان امسال در حال سفر با هواپیما به دلیل مسمومیت در بیمارستان بستری شد و به درخواست دولت‌های اروپایی با مجوز دولت روسیه برای درمان به آلمان منتقل شد. در آلمان پزشکان اروپایی مدعی شدند که ناوالنی با استفاده از یک ماده شیمیایی که احتمالا در دوران شوروی سابق برای استفاده در سلاح‌های کشتار جمعی تولید شده است، مورد حمله قرار گرفته است.

بنا به ادعای وب‌سایت بلینگ‌کت، یک موسسه اطلاعاتی غیردولتی در بریتانیا که معمولا در انتشار اطلاعات و اخبار هدفمند جهت تخریب دولت‌های غیرغربی فعال است، الکسی ناوالنی، با استفاده از گاز اعصاب با کاربرد نظامی به نام نویچوک، در شهر تومسک سیبری توسط سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) دچار مسمومیت شده‌ بود.

دولت روسیه این گزارش‌ها را تکذیب کرده است. پیش از این دولت بریتانیا هم در پرونده ترور ادعایی سرگی اسکریپال، جاسوس دوجانبه پیشین روسیه ساکن بریتانیا، مدعی استفاده از چنین سمی توسط نیروهای امنیتی روسیه شده ‌بود. دولت روسیه اساسا دراختیار داشتن این گاز شیمیایی را منکر شده است و ادعاهای مطرح شده توسط دولت بریتانیا را افسانه‌سرایی توصیف می‌کند.

اعتراض کرملین به دخالت امریکا

در امور داخلی روسیه

اظهارنظر سفارت امریکا در روسیه و همچنین سخنگوی وزارت خارجه امریکا درباره تظاهرات حامیان الکسی ناوالنی، سیاستمدار مخالف رییس‌جمهور روسیه، واکنش وزارت خارجه روسیه را در پی داشت. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین با اشاره به تظاهرات مخالفان در روسیه و رویکرد غرب نسبت به آن بیان داشت، به همه نقطه نظرات احترام می‌گذارد اما قاطعانه با شرکت شهروندان در تجمعات غیرمجاز مخالف است. پسکوف تاکید کرد که او «قاطعانه مخالف شرکت در تجمعات غیرقانونی» بوده و استدلال کرد که «هیچ ارزیابی دیگری نمی‌تواند وجود داشته باشد، این نقض قانون است.» پسکوف در ادامه گفت، هر چند که بسیاری خواهند گفت که اعتراضات مردم زیادی را به خود کشاند اما تعداد آنها در مقایسه با تعداد روس‌هایی که به ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه رای دادند رنگ می‌بازد. سخنگوی کرملین در ادامه بیانیه‌های سفارت امریکا درخصوص اعتراضات غیرمجاز روز شنبه در روسیه را مداخله در امور داخلی این کشور دانست. سخنگوی سفارت امریکا در روسیه درباره تظاهرات حامیان «الکسی ناوالنی» سیاستمدار روس مخالف ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور این کشور گفته بود: «گزارش تظاهرات در ۳۸ شهر روسیه و دستگیری معترضان و روزنامه‌نگاران را نظاره‌گر هستیم.»

این مقام امریکایی افزود، امریکا از حقوق معترضان حمایت کرده و هرگونه اقدام علیه آنها را محکوم می‌کند. بعد از این سخنان مداخله‌جویانه سفارت واشنگتن در مسکو، «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه امریکا هم اعلام کرد: «ما از مقام‌های روسیه می‌خواهیم همه بازداشت‌شدگان را آزاد و فورا و بدون قید و شرط الکسی ناوالنی را آزاد کند.»

پسکوف افزود: «اینها بیانیه‌هایی نامناسب هستند‌ و البته مفهوم آنها مداخله صریح در امور داخلی ماست. اگر سفارت ما زمان تجربه ناآرامی مدنی در امریکا به این طریق واکنش نشان می‌داد حدس می‌زنم که این باعث ناخرسندی حتمی واشنگتن می‌شد. من می‌خواهم به همتایان‌مان توصیف کنم که خودشان را در چنین وضعیتی تصور کنند.» وزارت خارجه روسیه هم در بیانیه‌ای که در شبکه اجتماعی فیس‌بوک منتشر شد اعلام کرد، ایالات متحده باید مشکلات داخلی این کشور را برطرف کند و از دخالت در امور داخلی دیگر کشورها دست بردارد.

وزارت خارجه روسیه در واکنش به اظهارات سفارت امریکا در روسیه، بر «دورویی» این سفارتخانه در رابطه با حمله مرگبار ۱۷ دی طرفداران دونالد ترامپ به کنگره و عدم اظهارنظر دیپلمات‌های امریکایی و محکوم کردن این حمله تاکید کرد. در بیانیه این وزارتخانه تصریح شد: «دورویی به ابزاری خطرناک برای دیپلماسی ایالات متحده به ویژه در دوره همه‌گیری کووید‌۱۹تبدیل شده است. مراقب مشکلات داخلی خودتان باشید و در امور داخلی یک کشور دیگر دخالت نکنید.»

الکسی ناوالنی، رهبر مخالفان روسیه، دارد حکومت را مجبور می‌کند تصمیماتی را بگیرد که همواره از اتخاذ آن اجتناب کرده است. پنج ماه پس از آنکه عملیات سرویس‌های جاسوسی روسیه در ترور ناوالنی با شکست مواجه شد، او با اعتماد به نفس و شجاعتی عجیب به مسکو بازگشت تا خود را به عنوان قهرمان سیاسی بی‌رقیب در میان مخالفان سیاسی روسیه معرفی کند. او پیشتر در سفری به سیبری با زهری نظامی مسموم شده و در شرایطی نزدیک به کما به آلمان منتقل شده بود. در آنجا پزشکانی در سطح جهانی جان او را نجات دادند و او را به زندگی عادی بازگرداندند. ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه پس از آنکه نتوانست ناوالنی را بکشد، آرزو می‌کرد او در تبعید باقی بماند. اما ناوالنی می‌دانست که با ماندن در آلمان، او نیز به یکی دیگر از چهره‌های اپوزیسیون خارج‌نشین تبدیل می‌شود که معمولا هم از سوی مردم و هم مقامات روسیه نادیده گرفته می‌شوند. به همین دلیل تصمیم گرفت به روسیه بازگردد و راهبرد مقاومت در برابر کرملین را در پیش بگیرد. او با این اقدام می‌خواست هر طور شده وضعیت کنونی را تغییر دهد.
روز یکشنبه، ناوالنی و همسرش با هواپیمای پوبداایرلاینز که در روسیه به معنای «پیروزی» است، به سمت مسکو حرکت کرد. این هواپیما پر بود از خبرنگارانی که لحظه به لحظه پرواز را ثبت و ضبط می‌کردند. این بازگشت بسیار متهورانه بود، اما در عین حال برای همه جذابیت داشت. در همان ابتدای پرواز، ناوالنی بخش کوتاهی از یک فیلم جنایی بسیار محبوب روسی به نام «برادر۲» را در اینستاگرام همسرش آپلود کرد. در این ویدئو، این دیالوگ گفته می‌شود: «برای‌مان کمی ودکا بیاور، پسر! ما داریم به خانه برمی‌گردیم!» او با همین ویدئوی کوتاه حرف خود را به مخاطبانش زد. او پیشتر در کنفرانسی خبری به زبان روسی به سوالات خبرنگاران جهان پاسخ داده بود و این ادعای پوتین را که او جاسوس غرب است، قویا رد کرده بود. خانم مهمانداری که در طول پرواز با هیجان با ناوالنی عکس گرفت بعدا با مقامات به مشکل می‌خورد. او می‌دانست در صورت بازگشت به روسیه بازداشت می‌شود، با این حال برای رهبری مخالفان سیاسی حکومت این اقدام جسورانه را انجام داد؛ جسارتی که با بازگشت سال ۱۹۱۷ ولادیمیر لنین به ایستگاه فنلاند از طریق آلمان مقایسه می‌شود. هواپیما در آستانه فرود در مسکو بود که آن را به فرودگاه دیگری هدایت کردند. ناوالنی به محض ورود به مسکو، در مقابل ایستگاه کنترل گذرنامه دستگیر شد و به وکیلش نیز اجازه همراهی با او را ندادند، به این بهانه که هنوز وکیل وی رسما وارد خاک روسیه نشده است. واکنش تندی که در فرودگاه نشان دادند -گردان‌های پلیس ضد شورش ترمینال را محاصره کردند تا هواداران ناوالنی نتوانند با او دیدار کنند- و این مساله که مقامات او را پیش از ثبت مهر ورود در گذرنامه‌اش دستگیر کردند نشان‌دهنده نگرانی و اضطراب شدید مقامات روسیه از حضور او در خاک این کشور است. صبح روز بعد او را به خاطر یک پرونده قدیمی که در آن به سه سال و نیم حبس تعلیقی محکوم شده بود، محاکمه کردند. ناوالنی در جلسات دادگاهی که به خاطر آن پرونده تشکیل شد حاضر نشده بود، چرا که در آلمان و مشغول مداوای خود بود. دادگاه نمایشی و شتابزده‌ای که پشت ایستگاه پلیس ایالتی برای ناوالنی برگزار کردند یا استیصال کرملین را نشان می‌دهد یا حاکی از وقاحت آن است. تلاش بی‌برنامه کرملین برای خلاص شدن از یک دشمن دیرینه باعث شده سرویس‌های امنیتی که یک روز بسیار ترسناک و مخوف به نظر می‌رسیدند، اکنون به شکل رقت‌انگیزی تحقیر شوند. ناوالنی تنها از ترور جان سالم به در نبرد، بلکه به همراه سازمان تحقیقی بلینگ‌کت نقشه کشتن خود را مورد تحقیق و بررسی قرار داد و شخصا به ماموری که تلاش کرده بود او را بکشد زنگ زد تا از او بازجویی کند. بازگشت بسیار نمایشی ناوالنی به روسیه او را از یک منتقد سیاسی مزاحم دولت که بسیاری از روس‌ها بیشتر به عنوان یک فعال ضد فساد می‌شناسند به یک سیاستمدار جهانی تبدیل کرد که از حمایت کامل جامعه بین‌الملل برخوردار است- هر چند این شهرت جهانی کمک زیادی به محافظت از او نمی‌کند. روز پس از دستگیری و زندانی شدنش، ناوالنی و تیم تحقیقاتی او ویدئوی بلندی را از تحقیقات خود در خصوص کاخ شخصی و مخفی پوتین منتشر کردند. این ویدئوی تحقیقی درست به اندازه بازگشت ناوالنی به روسیه در زمان مناسب عرضه شد و تولید آن به شکلی بسیار تأثیرگذار بود. در این ویدئو اطلاعات و اسناد محرمانه و جامعی در خصوص نهادهای تجاری و اولیگارش‌های نزدیک به پوتین و اسناد رشوه‌خواری و هزینه یک میلیارد دلاری ساخت این کاخ منتشر شد. ناوالنی به شکلی نمادین وارد اندرونی پوتین شده و مثل یک راهنمای گردشگری مردم روسیه را با سالن‌های رقص مخفی، تونل‌های زیرزمینی و اتاق‌های مبله کاخ پوتین آشنا می‌کند. در این ویدئو او به شکلی بی‌رحمانه پوتین، شکست‌های روانی و سلیقه بد او را مورد تمسخر قرار می‌دهد. حکومت سیاسی که پوتین درست کرده به او فضای زیادی برای انکار و لاپوشانی می‌دهد. مردم می‌توانند غر بزنند و شکایت کنند و در امور خصوصی دخالت داشته باشند‌، اما همه اینها تا وقتی مجاز است که مستقیما حکومت را به چالش نکشد. اما ناوالنی مستقیما حکومت را به چالش کشیده و آن را مجبور کرده تصمیمی بگیرد که هیچ علاقه‌ای به اتخاذ آن ندارد. پیشتر هیچ یک از دگراندیشان روسی تا این حد جلو نیامده بودند که بخواهند ثروت شخصی پوتین را مورد تحقیق و بررسی قرار دهند و حتی تحقیقات پیشین ناوالنی در خصوص اعضای محفل نزدیک به پوتین نیز از حمله مستقیم به شخص رییس‌جمهور و خانواده‌اش اجتناب کرده بود. اکنون دیگر راه برگشتی وجود ندارد.
حکومت روسیه هیچگاه تا این حد مستقیم به چالش کشیده نشده بود. ناوالنی به پوتین اولتیماتوم داده که تا وقتی زندانی یا کشته نشود دست از اقدامات خود برنمی‌دارد. البته شاید هم با سم او را بکشند. حکومت روسیه نظامی را به وجود آورده بود که در آن یک توازن ظریف وجود داشت: افراد می‌توانستند تحت رادار حکومت به فعالیت بپردازند و خود را سانسور کنند و حکومت نیز به شکلی پراکنده از خشونت و زور استفاده می‌کرد. اما لحظه‌ای که ناوالنی سوار آن هواپیما در برلین شد، این نظام از هم پاشید. در طول تاریخ روسیه، ناوالنی بیش از همه به الکساندر سولژنیتسین شباهت دارد؛ او نیز به همین اندازه با اراده، بی‌محابا و هم از نظر جسمی و هم اخلاقی شجاعانه عمل می‌کرد. ناوالنی نیز درست مثل سولژنیتسین می‌خواهد صرفا با اراده خود و با قدرت شخصیت به حکومت پوتین ضربه بزند و خطر حبس چندساله در اردوگاه نیز نمی‌تواند او را از انجام این کار منصرف کند.
ناوالنی نیز مثل سولژنیتسین شدیدا به ارزش‌های ملی‌گرایانه و محافظه‌کارانه‌ای که لیبرال‌ها را هم در روسیه و هم در غرب نگران می‌کند، اعتقاد دارد و حکومت روسیه نیز تلاش می‌کند از این اعتقادات برای بدنام کردن او استفاده کند. ناوالنی با علم به اینکه در مسکو دستگیر می‌شود و در شرایطی که واکنش احتمالی کرملین قابل پیش‌بینی نبود، خود را به گروگانی در دست حکومت تبدیل کرد. او تا همین جا هم قواعد مبارزه خود با پوتینیسم را به شکل غیر قابل بازگشتی متحول کرده است. روز پنجشنبه در واکنش به بازداشت ناوالنی، پارلمان اروپا قطعنامه غیرالزام‌آوری را صادر کرد که از اتحادیه اروپا می‌خواست کار بر روی خط لوله گاز نورداستریم۲ را که قرار است برای واردات گاز از روسیه مورد استفاده قرار گیرد، متوقف کند. حکومت روسیه به این اقدامات واکنش نشان داده است. پنجشنبه‌شب، پلیس روسیه منزل سخنگوی مطبوعاتی ناوالنی را مورد تفتیش قرار داد و چند تن از هواداران عالیرتبه ناوالنی نیز به دنبال اعتراضات سراسری روز شنبه دستگیر شدند.