یادداشت-حمید آخشته:میتوان گفت که اهمیت قیمت دلار در اقتصاد ایران همانند اهمیت نرخ بهره پایه در اقتصادهاى توسعه یافته میباشد که البته وابسته به متغیرهای بسیاری است، متغیرهاى کلیدی که تغییرات آن می‌تواند بسیارى از متغیرهاى اقتصادى همانند تورم، تورم انتظارى، صادرات ، واردات و تغییرات قیمت برخى دیگر از متغیرها همانند قیمت سکه و طلا ، مسکن و ارزش سهام شرکت ها را تحت تاثیر قرار ‌دهد و از این جهت پیش‌بینى جهت حرکت آن در اقتصاد ایران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

اولین گام در حرکت به سوی توسعه یافتگی، ثبات اقتصاد کلان و واقعی سازی قیمتها میباشد .قیمت دلار طی سالهای اخیر ، شاهد سه بار افزایش و سه بار کاهش در قیمت دلار بوده است. این در حالی است که هر کاهش قیمت کمتر از میزان افزایش قبلی بوده است که همین امر سبب شده تا قیمت دلار از ٢٨۵٠ تومان، امروز به بیش از۴1۰۰ تومان نیز برسد که بسیاری از اقتصاددانها همین قیمت را نیز واقعی نمیدانند و قیمت واقعی دلار را بیش از 5000 هزار تومان میدانند.

نرخ ارز به پنج عامل مربوط میشود عواملی چون قیمت نفت و میزان عرضه ارز به اقتصاد ناشی از صادرات انرژی ، ریسک استراتژیک ، واکنش نرخ ارز نسبت به افزایش تنش در سیاست خارجی ، نرخ بهره و نسبت آن با تورم ، تقاضای کل،  توانائی دولت در جابجائی تقاضا اما در ریسک استراتژیک ، واکنش نرخ ارز نسبت به افزایش تنش در سیاست خارجی با تحرکات سیاسی در روزهای اخیر موجب شده  ریسک استراتژیک رو به افزایش ارزیابی شود و نرخ بهره و نسبت آن با تورم نیز عامل تاثیر گذار اصلی بر نرخ ارز اختلاف نرخ بهره و تورم است؛

اگر نرخ بهره ده درصد از تورم بیشتر باشد که در اقتصاد امروز ما کاملا” محسوس به نظر میرسد و این روند بیش از سه سال تداوم داشته باشد؛ شش اتفاق در اقتصاد رخ می دهد . در همه دنیا خرید مسکن با وام بانکی انجام میشود دریافت وام با بهره ۲۰ درصد خرید مسکن با وام را غیر اقتصادی می کند ، در دنیا خرید کالاهای با دوام مثل اتومبیل ، یخچال و … با وام بانکی انجام میشود وقتی نرخ بهره بالای ۲۰ درصد باشد خرید اتومبیل با وام غیر اقتصادی میشود جز در بخش معدنی ، سرمایه گذاری فاقد توجیه اقتصادی میشود، لذا تقاضا برای سرمایه گذاری به شدت کاهش می یابد استفاده از وام برای تامین سرمایه در گردش جز در حوزه واردات ، غیر اقتصادی میشود لذا تقاضا در فضای کسب و کار به شدت کاهش می یابد ، خرید دارائی های سرمایه ای فاقد توجیه اقتصادی میشود لذا تقاضا برای خرید دارائی های سرمایه ای کاهش و عرضه به شدت افزایش می یابد؛ افزایش عرضه و کاهش تقاضا، به نزولی شدن قیمت دارائی های سرمایه ای می انجامد ، تقاضا برای خرید ارز به شدت کاهش یافته لذا اگر نرخ بهره ده درصد بیش از تورم باشد افزایش نرخ ارز مهار میشود اما این عامل با تفاوت با روند فعلی ما در تناقض است که علیرغم رکود با توجه به عوامل فوق بایستی نرخ ارز کاهش یابد که برخلاف آن موجب رشد آن نیز گردیده که این عامل بر ریسک استراتژیک تاکید دارد.

در تقاضای کل قیمت ارز در هر کشور باید معادل اختلاف نرخ تورم در داخل با خارج از کشور ،  سالانه افزایش یابد، در مرداد ۹۶ نسبت به مرداد ۸۶ یا طی ده سال، دلار در ایران ۱۱۲ درصد کمتر از اختلاف تورم در داخل با خارج افزایش یافته است ، برای حفظ فضای رقابت در داخل با خارج در آینده باید افزایش نرخ ارز بیشتر از تورم ریالی باشد تا مزیت های نسبی کشور تقویت شود ، تنها با تقویت مزیت های نسبی کشور است که مشکل اشتغال حل میشود و رونق اقتصادی را مرتفع می نماید. لذا حل مشکل اشتغال می طلبد تا در آینده افزایش نرخ ارز بیشتر از تورم ریالی باشد، لذا پیش بینی می شود در آینده هیچ چیز به اندازه نرخ ارز افزایش قیمت نخواهد داشت. در روزهای آتی میتوان پیش‌بینی کرد که قیمت‌ها در روزهای آینده با ثبات و نوسان کم همراه باشد . تک نرخی شدن ارز لاجرم تبعات تورمی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد، ولی چاره‌ای نیست چون مزایای ارز تک نرخی بلندمدت بوده و از مضرات کوتاه مدت آن بیشتر است. با توجه به موارد یاد شده باید نرخ ارز در بازار ایران افزایش یابد و این یک جمله کلیدی است که شاید در ابتدا خیلی مورد اقبال جامعه نباشد اما در روزهای آتی در صورت سقوط قیمت نفت در واکنش به افزایش نرخ بهره در آمریکا و در صورت افزایش ریسک استراتژیک و در صورت انتقال مشکل بانکی به سال بعد و پرداخت سود سپرده در سطوح فعلی ، افزایش نرخ ارز در سطوحی بسیار بیش از بازده اقتصاد و تورم ، در سال جاری پیش بینی میشود و به زعم اینجانب بقیه مولفه ها فاقد بضاعت لازم برای تحت فشار قرار دادن نرخ ارز در سال جاری می باشد.

*تحلیلگر اقتصادی و کارشناس مسائل استراتژیک