به گزارش ندای گیلان،جنگ روسیه و اوکراین که از فوریه ۲۰۲۲ (اسفند ۱۴۰۰) آغاز شده، همچنان مهم‌ترین صحنه منازعات نظامی در جهان به شمار می‌رود؛ البته در صورتی که آتش جنگ در خاورمیانه دوباره شعله نکشد و سیاست‌های «دونالد ترامپ» در مناطق پیرامونی ایالات متحده منجر به درگیری تازه‌ای نشود.

به گزارش ایرنا، فرجام جنگ اوکراین از دید برخی سرنوشت رئیس‌جمهوری آمریکا و سودای نوبل‌خواهی او را مشخص خواهد کرد، نقشی حیاتی در اقتصاد انرژی اروپا خواهد داشت و در مناسبات قدرت‌هایی مانند آمریکا و چین نیز عنصری مهم محسوب می‌شود؛ همچنین مناسبات ایران با قدرت‌های غربی از دید بسیاری از ناظران از سمت‌وسوی نهایی این جنگ تاثیر می‌پذیرد.

به طور کلی باید گفت که این درگیری نه تنها مرزهای اروپا را تغییر داده، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی، امنیت بین‌المللی و وضعیت انسانی بر جای گذاشته است. بر اساس گزارش‌های اخیر مراکز تحقیقاتی مانند «شورای روابط خارجی» (CFR) و «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی» (CSIS)، این جنگ وارد مرحله جدیدی شده که در آن روسیه حدود ۲۰ درصد از خاک اوکراین را اشغال کرده و پیشروی‌های محدودی هم در سال‌های اخیر داشته است.

پیامدهای اقتصادی جنگ روسیه و اوکراین

از منظر اقتصادی، جنگ روسیه-اوکراین زنجیره‌های تأمین جهانی را به شدت مختل کرده و منجر به بحران‌های انرژی و غذایی شده است. روسیه و اوکراین به عنوان صادرکنندگان عمده غلات، کود و انرژی، نقش کلیدی در بازارهای جهانی ایفا می‌کنند.

بر اساس بررسی سیستماتیک تأثیرات جنگ بر زنجیره‌های تأمین، این درگیری باعث افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی در سطح جهان شده و تورم را در بسیاری از کشورها تشدید کرده است. برای مثال، تحریم‌های غربی علیه روسیه منجر به افزایش نرخ بهره واقعی در روسیه شده که اکنون بالاترین نرخ در جهان است و اقتصاد غیرنظامی این کشور را به رکود کشانده است.

گزارش «رند» RAND نیز نشان می‌دهد که تا پاییز ۲۰۲۴، این جنگ میلیون‌ها نفر را به فقر کشانده و اقتصاد اوکراین را فلج کرده، در حالی که اثرات آن بر کشورهای در حال توسعه، مانند افزایش هزینه‌های واردات غذا در آفریقا و آسیا، محسوس بوده است. تحلیل این وضعیت حاکی از آن است که ادامه جنگ می‌تواند رکود جهانی را عمیق‌تر کند، زیرا وابستگی به منابع روسی و اوکراینی، زنجیره‌های تأمین را آسیب‌پذیرتر کرده و نیاز به تنوع‌بخشی منابع را ضروری ساخته است. در سناریوهای پیش‌بینی‌شده برای ۲۰۲۵، مانند گزارش «مکس سکوریتی» Max Security، مذاکرات آتش‌بس می‌تواند به کاهش این فشارها کمک کند، اما تشدید جنگ ممکن است به بحران‌های انرژی در اروپا منجر شود.

واکاوی آثار جنگ از منظر ژئوپلیتیک

از دیدگاه ژئوپلیتیکی، این جنگ روابط بین روسیه و غرب را به پایین‌ترین سطح رسانده و ساختار امنیت اروپا را دگرگون کرده است. شورای روابط خارجی تأکید می‌کند که روسیه با اشغال بخش‌هایی از اوکراین، تنش‌ها را در اروپا افزایش داده و ناتو را به تقویت نیروهای خود واداشته است.

گزارش CSIS نشان می‌دهد که روسیه در پاییز ۲۰۲۵ احساس برتری می‌کند، اما این وضع می‌تواند به تشدید رقابت‌های جهانی منجر شود، به ویژه با دخالت‌هایی آسیایی مانند حمایت چین از روسیه. همچنین، گزارش RAND به تغییرات نظامی اشاره دارد؛ جایی که جنگ اوکراین درس‌هایی برای ارتش‌های جهان داشته و منجر به افزایش بودجه‌های دفاعی در اروپا شده است.

تحلیل این پیامدها نشان‌دهنده یک جهان تقسیم‌شده‌تر است، همان‌طور که گزارش ریسک‌های جهانی ۲۰۲۵ مجمع جهانی اقتصاد توصیف می‌کند: جنگ اوکراین یکی از عوامل اصلی افزایش شکاف‌های جهانی است و می‌تواند به درگیری‌های جدید در آسیا یا خاورمیانه منجر شود. در بعد آسیایی، گزارش‌های تخصصی انتشار یافته که می‌گوید که این جنگ به یک مبارزه جهانی تبدیل شده و تأثیرات آن بر آسیا، مانند تغییرات در تجارت و امنیت، عمیق است. این تغییرات ژئوپلیتیکی تأکید می‌کنند که جنگ تنها یک مساله منطقه‌ای نیست، بلکه توازن قدرت جهانی را مختل کرده و نیاز به دیپلماسی چندجانبه را افزایش داده است.

پیامدهای انسانی

پیامدهای انسانی این جنگ، میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. گزارش‌های شورای اروپا نشان می‌دهد که میلیون‌ها پناهنده اوکراینی به کشورهای همسایه گریخته‌اند و ویرانی زیرساخت‌ها، مانند بیمارستان‌ها و مدارس، نسل‌های آینده را تهدید می‌کند.

جنگ میلیون‌ها نفر را به فقر کشانده و اقتصاد اوکراین را نابود کرده، در حالی که اثرات روانی و اجتماعی آن بر جمعیت غیرنظامی عمیق است. تحلیل این وضعیت حاکی از آن است که ادامه درگیری می‌تواند به بحران‌های بشردوستانه بزرگ‌تر منجر شود، مانند کمبود غذا در مناطق اشغالی یا افزایش مرگ‌ومیر غیرنظامیان. گزارش CSIS به حفظ روحیه روسی اشاره دارد، اما این در مقابل رنج انسانی اوکراین قرار می‌گیرد و نشان‌دهنده عدم تعادل در هزینه‌های انسانی است. در سطح جهانی، این جنگ به افزایش مهاجرت و تنش‌های اجتماعی در اروپا منجر شده و نیاز به کمک‌های بین‌المللی را ضروری ساخته است.

جنگی که باید پایان یابد!

پایان این جنگ از نگاه اغلب اندیشکده‌های غربی، اهمیت حیاتی دارد زیرا از تشدید درگیری‌های جهانی جلوگیری می‌کند و رنج انسانی را کاهش می‌دهد؛ پایان جنگ می‌تواند ثبات اقتصادی را بازگرداند، زنجیره‌های تأمین را احیا کند و اجازه بازسازی اوکراین را بدهد. از سوی دیگر، ادامه جنگ می‌تواند رکود جهانی را عمیق‌تر کند و ریسک‌های ژئوپلیتیکی را افزایش دهد.

بر اساس گزارش این اندیشکده‌ها، پایان جنگ نه تنها برای اوکراین حیاتی است، بلکه برای جهان ضرورت دارد زیرا می‌تواند به کاهش تنش‌های روسیه-غرب کمک کند و منابع را به سمت چالش‌های دیگر مانند تغییرات آب‌وهوایی هدایت کند. گزارش «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» IISS اشاره می‌کند که اقتصاد روسیه در حال تضعیف است و این می‌تواند فرصتی برای مذاکرات باشد اما بدون اقدام فوری، جنگ وارد فاز جدیدی از فرسایش خواهد شد.

مشخصا جنگ روسیه علیه اوکراین پیامدهای چندبعدی بر جهان گذاشته که از اختلال اقتصادی تا تغییرات ژئوپلیتیکی و بحران‌های انسانی را شامل می‌شود. تحلیل این تأثیرات بر اساس گزارش‌های ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که ادامه جنگ جهان را به سمت تقسیمات بیشتر سوق می‌دهد، در حالی که پایان آن می‌تواند به صلح پایدار و بازسازی کمک کند. سیاست‌گذاران جهانی باید بر دیپلماسی تمرکز کنند تا از تکرار چنین بحران‌هایی جلوگیری شود.

در سه ماه گذشته (از ژوئیه تا اکتبر ۲۰۲۵)، با تشدید پیشروی‌های روسیه در شرق اوکراین، کاهش تدریجی حمایت‌های نظامی غرب و تغییرات سیاسی کلیدی مانند بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی از «سی ‌ان ‌ان» و «بی بی سی» گرفته تا «چتم هاوس» به طور گسترده‌ای به بررسی سناریوهای پایان جنگ روسیه و اوکراین پرداخته‌اند. تحلیل‌ رسانه‌ها و اتاق‌های فکر غربی اغلب بر چالش‌های نظامی کی‌یف، مانند کمبود نیرو و تجهیزات، تمرکز دارند و همزمان به نقش دیپلماسی، به ویژه پیشنهادهای ترامپ برای تقسیم مناطق اشغالی، اشاره می‌کنند. با وجود خوش‌بینی اولیه به مذاکرات، کارشناسان هشدار می‌دهند که جنگ ممکن است به درگیری طولانی‌مدت یا یخ‌زده تبدیل شود، در حالی که سناریوهای پیروزی قاطع برای هر طرف کمتر محتمل به نظر می‌رسد.

از دید برخی تحلیلگران غربی، شرایط فعلی نشان‌دهنده یک جنگ فرسایشی است که از فوریه ۲۰۲۲ آغاز شده و اکنون وارد چهارمین سال خود می‌شود. روسیه پیشرفت‌های محدودی در دونباس داشته و حدود ۲۸ کیلومتر مربع را در هفته‌های اخیر تصرف کرده، که این وضع شانس مذاکره را کاهش می‌دهد. ارتش اوکراین با کمبود شدید سرباز مواجه است و گزارش‌ها از دشواری‌های تامین نیروهای خط مقدم حکایت دارند. همزمان، ترامپ به عنوان عامل کلیدی ظاهر شده و پیشنهادهایی مانند واگذاری بخشی از دونباس به روسیه را مطرح کرده، که این ایده‌ها با مخالفت شدید «ولودیمیر زلنسکی» همراه بوده است. البته روسیه تحت هدایت «ولادیمیر پوتین» هم با هزینه‌های اقتصادی سنگین روبرو است اما حمایت از چین و کره شمالی به مسکو کمک می‌کند، در حالی که اوکراین به کمک‌های اروپا وابسته است. این دینامیک‌ها سناریوهای پایان جنگ را پیچیده‌تر کرده و نیاز به دیپلماسی فوری را برجسته می‌سازد.

سناریوهای اصلی پایان جنگ

رسانه‌های غربی معمولاً چهار تا پنج سناریو اصلی را برای پایان جنگ ترسیم کرده‌اند، که بر اساس عوامل نظامی، دیپلماتیک و اقتصادی طبقه‌بندی می‌شوند. این سناریوها عدم اطمینان فزاینده را نشان می‌دهند و بر لزوم اقدام سریع تأکید دارند. چتم هاوس چهار سناریو کلیدی را توصیف کرده است: «جنگ طولانی»، «درگیری یخ‌زده»، «پیروزی اوکراین» و «پیروزی روسیه». سی‌ان‌ان نیز چند گزینه احتمالی را بررسی کرده، از جمله آتش‌بس بدون شرط توسط پوتین یا فاجعه برای روسیه.

۱- مذاکرات و آتش‌بس موقت: این سناریو پرطرفدارترین گزینه در رسانه‌ها است و اغلب به عنوان راهی برای توقف فوری خونریزی توصیف می‌شود. سی‌ان‌ان چنین تحلیل می‌کند که پوتین ممکن است با آتش‌بس بدون شرط موافقت کند یا مذاکرات پراگماتیک (عملگرایانه) برای تثبیت دستاوردهای روسیه تا زمستان پیش برود.

بی‌بی‌سی در گزارشی درباره نقشه جبهه‌ها تأکید می‌کند که بحث درباره مرزها تنها پس از توقف کامل درگیری‌ها و تضمین امنیت اوکراین ممکن است، در حالی که پوتین کنترل کامل بر مناطق اشغالی مانند دونباس را مطالبه می‌کند. چتم هاوس این را بخشی از پیروزی اوکراین می‌داند؛ جایی که روسیه از تمام مناطق اشغالی عقب‌نشینی کند، اما هشدار می‌دهد که کاهش حمایت آمریکا در اوایل ۲۰۲۵ می‌تواند به پیروزی روسیه منجر شود. برخی هم به سناریوهای روزنامه «ال موندو» اشاره کرده‌اند؛ جایی که ترامپ ممکن است «صلح تحمیلی» اعمال کند، اما این امر بعید است زیرا جنگ برای روسیه، «تنازعی وجودی» تلقی می‌شود. این سناریو نیازمند فشار دیپلماتیک قوی است و می‌تواند به توافق موقتی منجر شود، اما بدون تضمین‌های امنیتی، پایدار نخواهد بود.

۲-جنگ یخ‌زده یا درگیری طولانی‌مدت: این گزینه به عنوان محتمل‌ترین سناریو در نظر گرفته می‌شود و اغلب با وضعیت شبه‌جزیره کره مقایسه می‌گردد. CSIS پیش‌بینی کرده که جنگ به زودی پایان نمی‌یابد و حمایت نظامی آمریکا کاهش خواهد یافت، که می‌تواند به وضعیتی شبیه به تقسیم کره منجر شود.

چتم هاوس جنگ طولانی را سناریویی توصیف کرده که در آن درگیری ادامه می‌یابد بدون پیشرفت عمده و درگیری یخ‌زده را حالتی می‌داند که بدون توافق رسمی، جنگ متوقف شود اما تنش‌ها باقی بماند.

بی‌بی‌سی در گزارشی درباره پایان جنگ در ۲۰۲۵، اشاره می‌کند که ترامپ ممکن است نقش کلیدی ایفا کند اما پوتین پیشنهاد حضور نیروهای غربی را رد کرده است. گاردین نیز نگرانی از «سطوح جدید رنج برای سربازان اوکراین» را برجسته کرده و هشدار می‌دهد که بدون پیشرفت دیپلماتیک، جنگ می‌تواند سال‌ها ادامه یابد و هزینه‌های انسانی را افزایش دهد. برخی می گویند که جنگ تا ۲۰۲۶ ادامه می‌یابد زیرا هر دو طرف منابع خود را تخلیه می‌کنند اما حمایت خارجی ادامه دارد. این سناریو می‌تواند به ثبات نسبی منجر شود، اما خطر شعله‌ور شدن مجدد را حفظ می‌کند.

۳-پیروزی روسیه و شکست اوکراین: رسانه‌ها به برتری نظامی روسیه اشاره دارند و این سناریو را در صورت قطع حمایت غرب محتمل می‌دانند. چتم هاوس شکست اوکراین را حالتی توصیف کرده که در آن حمایت غرب قطع شود و روسیه کنترل بیشتری به دست آورد. سی‌ان‌ان این را فاجعه برای اوکراین و ناتو می‌داند؛ جایی که شکاف در اتحاد غربی اجازه بهبود روابط آمریکا-روسیه را می‌دهد و کی‌یف را تنها می‌گذارد.

گاردین گزارش می‌دهد که ترامپ ممکن است اوکراین را به واگذاری مناطق اشغالی ترغیب کند، در حالی که زلنسکی این ایده را رد کرده است. بی ‌بی‌ سی نیز به نقش هوش مصنوعی در جنگ پرداخته و هشدار می‌دهد که این فناوری می‌تواند تعادل را به نفع روسیه تغییر دهد اگر تصمیم‌گیری انسانی کاهش یابد.

در این میان، برخی تحلیل‌گران می‌گویند اوکراین ممکن است بخشی از خاک خود را از دست بدهد اما به عنوان یک کشور قوی‌تر باقی بماند. این سناریو می‌تواند به تغییرات ژئوپلیتیکی عمده منجر شود، مانند تضعیف ناتو.

۴-پیروزی اوکراین و شکست روسیه: این سناریو کمتر محتمل است اما همچنان بررسی می‌شود. سی‌ان‌ان آن را تکرار اشتباه شوروی در افغانستان می‌داند، جایی که روسیه با از دست دادن هزاران سرباز و تحریم‌های اقتصادی شکست می‌خورد. چتم هاوس پیروزی اوکراین را عقب‌نشینی کامل روسیه توصیف کرده، اما تأکید دارد که این امر نیازمند حمایت مداوم غرب است. گاردین ترامپ را مایه امید برای فعالان صلح می‌داند، اما انتقاد می‌کند که سیاست‌های غربی در ناتو و اتحادیه اروپا گم شده است.

جمع‌بندی

از دید تحلیلگران رسانه‌ها و موسسات تحلیلی غربی، عوامل خارجی نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت جنگ دارند و اغلب بر نقش ترامپ و حمایت غرب تمرکز می‌کنند. ترامپ پیشنهاد کرده جنگ با توقف در مرزهای فعلی پایان یابد، اما زلنسکی آماده مذاکرات است و پیشنهاد تبادل تسلیحات را مطرح کرده است.

CSIS به مساله برتری هوایی اشاره کرده و درس‌هایی از جنگ‌های دیگر را بررسی می‌کند؛ جایی که از دید این رسانه، اوکراین در دفاع هوایی موفق‌تر بوده است.

گاردین گزارش می‌دهد که در نشست‌های بازسازی، بیش از یک سوم هزینه‌ها ممکن است بر عهده روسیه باشد، اگر اوکراین خاکی واگذار کند. در پلتفرم X، بحث‌ها نشان می‌دهد که هر دو طرف هزینه‌های بالایی پرداخت می‌کنند و ترامپ ممکن است فشار بیاورد، اما سناریوهایی مانند گسترش جنگ به ناتو نیز مطرح است. نقش اروپا نیز کلیدی است؛ برای مثال، آلمان و فرانسه بر تحریم‌های بیشتر علیه روسیه تأکید دارند. علاوه بر این، حمایت از چین و کره شمالی به روسیه کمک می‌کند، در حالی که کاهش احتمالی کمک‌های آمریکا می‌تواند تعادل را تغییر دهد.

پیامدهای جنگ اما فراتر از میدان نبرد است. از نظر اقتصادی، روسیه با فروپاشی احتمالی اقتصاد جنگی روبرو است، اوکراین نیز با هزینه‌های بازسازی عظیم مواجه است، که می‌تواند دهه‌ها طول بکشد. از دیدگاه انسانی، هزاران غیرنظامی و سرباز کشته شده‌اند و مهاجرت گسترده ادامه دارد. سناریوی جنگ یخ‌زده می‌تواند به ثبات نسبی منجر شود، اما خطر تشدید، مانند گسترش به کشورهای ناتو، وجود دارد. همچنین، تأثیر بر امنیت جهانی، مانند مسابقه تسلیحاتی هوش مصنوعی، می‌تواند روابط بین‌الملل را تغییر دهد. کارشناسان چتم هاوس هشدار می‌دهند که بدون توافق پایدار، اروپا با بحران انرژی و مهاجرت روبرو خواهد شد.

در مجموع، رسانه‌های غربی بر لزوم اقدام قاطع برای پایان جنگ در ۲۰۲۵ تأکید دارند اما تحلیلگران این رسانه‌ها می‌گویند چالش‌هایی مانند کاهش حمایت‌ها از اوکراین و پیشروی‌های روسیه چشم‌انداز را پرابهام کرده است.

در این میان، سناریوی جنگ یخ‌زده محتمل‌ترین گزینه است که می‌تواند به ثبات نسبی منجر شود اما صلح پایدار را تضمین نمی‌کند. همچنین، پیامدهای اقتصادی برای اروپا و روسیه سنگین خواهد بود و نقش ترامپ هم در سرنوشت جنگ کلیدی است، هرچند پیشنهادهای او مانند تقسیم دونباس با مخالفت روبرو است.

کارشناسان غربی توصیه می‌کنند که غرب حمایت خود را افزایش دهد تا از شکست اوکراین جلوگیری شود، در حالی که مذاکرات باید بر امنیت بلندمدت تمرکز کنند. این تحلیل‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی جنگ است و نیاز به دیپلماسی فوری را برجسته می‌کنند. به گفته آنان، در نهایت، پایان جنگ نیازمند اراده سیاسی مشترک است تا از تکرار اشتباهات گذشته جلوگیری شود.