گروه بازار و سرمایه – مسعود نوری: گروه ویژه اقدام مالی در نشست اخیر خود در شهر پاریس، در بیانیه عمومی فوریه، اقدامات مقابله‌ای علیه ایران را به مدت 4 ماه دیگر به تعلیق درآورد. در بیانیه اخیر، گروه ویژه با تذکر این مطلب که بسیاری از تعهدات ایران در برنامه اقدام انجام نشده است، اقدامات مقابله ای علیه ایران را تا 4 ماه دیگر تعلیق کرد و در این بیانیه اعلام کرد ایران تا زمانی که برنامه عملیاتی به طور کامل اجرایی نکند در بیانیه عمومی خواهد ماند و همچنین گروه ویژه تاکید زیادی بر مبارزه ایران با تامین مالی تروریسم دارد و به تمامی کشورها اعلام کرد که همچنان در راستای توصیه شماره 19 در رابطه با ایران و افراد ایرانی اقدامات پیشگیرانه را انجام دهند.
همچنین با بر شمردن 9 خواسته همچون شناسایی کردن دارایی‌های تروریستی و مصادره نمودن آنها، همگام شدن با قطعنامه‌های مرتبط شورای امنیت سازمان ملل متحد، تضمین وجود یک نظام مناسب و قابل اجرا در زمینه شناخت کامل مشتری و … تعجیل در اجرای این موارد را از ایران خواستار شده‌است. در ادامه روش ارزیابی گروه ویژه از کشورهای تابع و تقسیم بندی این کشورها به همراه اقداماتی که باید انجام دهند تا در این لیست قرار نگیرند، آمده است..
روش ارزیابی دو جانبه گروه ویژه اقدام مالی
گروه ویژه اقدام مالی با توجه به تعریف نوع فعالیت خود، شیوه ارزیابی برای کشورهای تابع تدوین کرد‌ه‌است که در آن کشورها خود در نظارت بر یک دیگر مشارکت می‌کنند. در این شیوه که ارزیابی دو جانبه نامیده می شود، ابتدا گروهی از متخصصین به عنوان تیم مستقل ارزیابی انتخاب و به کشور تحت بررسی معرفی می شوند. سپس این تیم از طریق بررسی مستندات ارائه شده از سمت کشور مذکور، اقدام به آنالیز چارچوب رگولاتوری و قوانین آن در رابطه با اقدامات مربوط به مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم و اشاعه سلاح های کشتار جمعی می‌کند.
در گام بعدی با توجه به اطلاعات کسب شده در مرحله آنالیز، تیم ارزیابی برای بررسی دقیق‌تر یافته‌های خود و اعتبارسنجی مستندات، به کشور مورد نظر سفر می‌کند. در این مرحله، اعضای تیم به مصاحبه با مسئولان حکومتی و مدیران بخش های دولتی و خصوصی می‌پردازند و سپس با توجه به تمامی اطلاعات کسب شده در این گام و همین طور مرحله بررسی، گزارشی را تهیه می‌کنند که در آن تلاش‌های کشور مورد بررسی برای مقابله با فعالیت های غیرمجاز مالی را منعکس می‌کنند. این گزارش در جلسات سالیانه گروه ویژه اقدام مالی مطرح می‌شوند و اعضا می‌توانند به صورت جداگانه به بررسی کارشناسانه و کیفی گزارش تیم ارزیابی بپردازند و سپس نظرات خود را به گروه ویژه اقدام مالی و سایر اعضا اعلام نمایند تا تصمیمات لازم برای بهبود و یا حفظ شرایط کشور مورد بررسی اتخاذ گردند.
تقسیم بندی کشورها از منظر گروه ویژه اقدام مالی
گروه ویژه اقدام مالی هر سال در جلسات خود با توجه به گزارش‌های تیم‌های مستقل ارزیابی و تصمیماتی که اعضا درباره کشور تابع اتخاذ کرده اند، لیستی از کشورها منتشر می‌کند که در آن کشورها در سه دسته‌کلی قرار می‌گیرند.
کشورهای همکار: کشورهایی هستند که سال‌ها تلاش مستمر داشته‌اند تا تمامی توصیه‌ها و دستورالعمل‌های گروه ویژه اقدام مالی را به صورت کامل در کشور خود پیاده کنند و در این راستا موفق بوده‌اند. این کشورها زیرساخت های لازم برای مقابله با فعالیت های پولشویی و تامین مالی تروریسم و اشاعه سلاح های کشتار جمعی را به طور مطلوبی در خود ایجاد کرده‌اند و از نظر اعضای گروه ویژه اقدام مالی به اهداف این گروه رسیده‌اند. این کشورها باید تلاش کنند که در سطح مطلوب فعلی باقی بمانند و در صورت مشاهده مشکلی در زیرساخت‌های خود، از گروه ویژه اقدام مالی طلب کمک کنند.
کشورهای در حال همکاری: کشورهایی هستند که در حال تلاش برای دستیابی به اهداف گروه ویژه اقدام مالی هستند و هنوز باید تلاش زیادی انجام دهند تا به آن‌ها برسند. این کشورها زیرساخت‌های لازم برای پیاده‌سازی تمامی دستورالعمل‌ها را نداشته و با کمک گروه ویژه اقدام مالی در حال ایجاد و یا بهبود این زیرساخت‌ها هستند. این کشورها در صورت بهبود مستمر فعالیت‌های خود، بعد از گذشت چندین سال می‌توانند به اهداف مدنظر گروه ویژه اقدام مالی رسیده و جزو کشورهای همکار شوند، اما اگر بهبود مشهودی نداشته باشند در همین حال باقی می‌مانند و یا در صورت صلاحدید اعضای گروه ویژه اقدام مالی، به لیست کشورهای غیر همکار وارد خواهند شد. کشورهای حاضر در این لیست در هنگام عقد قراردادهای بین المللی بیشتر از کشورهای همکار مورد بررسی قرار می گیرند.
کشورهای غیرهمکار: کشورهایی هستند که از نظر گروه ویژه اقدام مالی همکاری‌های لازم برای پیاده سازی دستورالعمل های این گروه را انجام نمی دهند، باید زیرساخت های لازم را در خود ایجاد نمایند. این کشورها خود به دو دسته تقسیم بندی می شوند.
غیرهمکار سفید: این گروه از کشورها با وجود این که همکاری های لازم را با گروه ویژه اقدام مالی انجام نمی دهند، از نظر اعضای این گروه ریسک کمی دارند و هنوز نیازی به انجام اقدامات متقابل علیه آنان وجود ندارد. سایر کشورها می‌توانند با کشورهای این لیست به داد و ستد بپردازند اما باید با دقت زیادی این معاملات و قراردادها را مورد بررسی قرار دهند. این کشورها در صورت اقدام برای ایجاد زیرساخت ها و پیاده سازی توصیه های گروه ویژه اقدام مالی، به تدریج به لیست کشورهای در حال همکاری وارد خواهند شد. این لیست شامل کشورهایی مانند سوریه، بوسنی و هرزگوین، عراق، اتیوپی، تونس و یمن است.
غیرهمکار سیاه: این گروه از کشورها از نظر گروه ویژه اقدام مالی دارای ریسک زیادی هستند و نه تنها اقدامی برای مقابله با فعالیت های پولشویی و تامین مالی تروریسم و اشاعه سلاح های کشتار جمعی انجام نمی‌دهند، بلکه این باور وجود دارد که خود آنها نیز در این گونه فعالیت‌های غیرمجاز مالی دخالت دارند. این کشورها توسط گروه ویژه اقدام مالی معرفی شده و این گروه علیه آن‌ها اقداماتی را انجام می‌دهد. باید توجه شود که گروه ویژه اقدام مالی خود اختیار وضع تحریم و اعمال مجازات برای این کشورها را دارا نیست اما از سایر کشورها درخواست می‌کند تا روابط تجاری خود با این کشورها را قطع کنند. در آخرین لیست منتشر شده از کشورهای غیر همکار سیاه، تنها نام دو کشور ایران و کره شمالی دیده می‌شود. ایران سال هاست که در این لیست دیده می‌شود اما با توجه به همکاری‌هایی که در سال‌های قبل با گروه ویژه اقدام مالی انجام داده است، این گروه در گزارش سال ۲۰۱۶ خود اعلام نمود که کشورها می توانند همکاری های خود با ایران را از سر گیرند اما باید دقت بیشتری در بررسی این مراودات مالی انجام دهند. با توجه به سابقه ایران، این گروه تصمیم گرفت تا همچنان ایران در لیست سیاه باقی بماند و این تصمیم در سال فوریه سال 2018 به مدت 4 ماه دیگر نیز تمدید شد.
اقدامات لازم برای پیاده سازی توصیه های گروه ویژه اقدام مالی
کشورها برای اینکه در لیست کشورهای همکار قرار بگیرند و توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی را به طور موثری پیاده سازی کنند، لازم است تا از انجام برخی اقدامات اطمینان حاصل کنند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
بررسی و پیگیری قانونی موفقیت آمیز فعالیت های پولشویی و تامین مالی تروریسم و اشاعه سلاح های کشتار جمعی
محروم کردن مجرمین از منافع و منابع مربوط به فعالیت های مجرمانه
وضع قوانین برای موسسات مالی به منظور دقت بیشتر در پیاده سازی اقدامات لازم برای شناسایی فعالیت‌های مالی غیرمجاز
اطمینان حاصل کردن از پیروی سازمان ها و موسسات مالی از توصیه های گروه ویژه اقدام مالی
بهبود شفافیت مربوط به فعالیت های افراد و تراکنش های حقوقی
پیاده سازی مکانیزم هایی برای تسهیل همکاری و هماهنگی در سطوح ملی و بین المللی
با انجام این دستورالعمل ها، کشورها می‌توانند همکاری سازنده‌ای با گروه ویژه اقدام مالی داشته ‌باشند که در نهایت منافع زیادی برای خود این کشورها خواهد داشت. برخی از این منافع شامل موارد زیر هستند:
ایجاد سیستم مالی شفاف و پایداری برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی
محافظت از موسسات مالی در برابر نفوذ سازمان های خلاف کاری سازمان‌دهی شده
ایجاد ظرفیت مقابله با تروریسم و ردیابی پول‌های تروریستی
جلوگیری تبدیل شدن کشور به پناهگاه خلافکاران
انجام تعهدات بین المللی و رهایی از تحریم‌ها و مجازات‌های جامعه جهانی