سابقه نظامی گری و دولتداری نیروهای مسلح در دنیا و به ويژه خاورمیانه گذشته و البته آثار طولانی و متفاوتی داشته است. پس از متولد شدن جمهوری ترکیه، کودتا همزاد دولت های این کشور بوده و در چند مرحله نظامیان که خود را حافظ ارزش‌های سکولار جمهوری ترکیه می دانستند دولت قانونی را سرنگون کرده و حتی تا اعدام نخست وزیر هم پیش رفته اند اما نباید فراموش کرد شروع توسعه اقتصادی در ترکیه با به قدرت رسیدن اردوغان ومهار ارتش آغاز شد وشاهد بودیم نیروهای سیاسی و جمهور مردم چنان بر عدم مداخله ارتش در سیاست تاکید دارند که در اقدام به کودتای چند واحد ارتش علیه اردوغان حتی مخالفان سیاسی او نيز علیه اقدام بخش هایی از ارتش به خیابان آمدند و مانع پیروزی نظامیان شدند.

رابطه هرج و مرج نظاميان

در دوره هایی مشخص از تاریخ ایران با توجه به شرایط خاص زمانه تمنایی برای قبضه قدرت توسط نظامیان و البته برقرای نظم وامنیت وجود داشته است.

شاید همراهی نخبگان رنجیده از هرج و مرج مشروطه با قدرت گیری رضاخان آن روزها سردار سپه را بتوان در این زمره دسته بندی کرد اما نکته این است امروز ایران چه نیازی به یک دولت نظامی دارد؟

تعويض لباس‌ها

ساخت و ماهیت نظامیان در ایران با دیگر کشورها متفاوت است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ارتش و سپاه پاسداران دو نیروی رزمی کشور را تشکیل می‌دهند که بسته به شرایط کشور و علاقه و نیاز در حوزه های دیگر هم ایفای نقش می کنند. سردار محمد‌باقر قالیباف، شهردار تهران می شود و چندبار نامزد انتخابات ریاست جمهوری و محسن رضایی فرمانده سپاه در زمان جنگ ابتدا درس اقتصاد می خواند و نامزد ریاست جمهوری می‌شود و دوباره به کسوت نظامی باز می گردد.

نکته منحصر به فرد و خاص پیوند سیاست و نظامیان در ایران این است که چون نظامیان ارشد کشور بسته به نیاز انقلاب و کشور این لباس را برتن کرده اند نوعی رابطه مرید و مرادی با نظام سیاسی دارند و البته هرگاه مایل به حضور در دیگر حوزه ها باشند با از تن درآوردن لباس نظام رخت سیاست برتن کرده و خود را به رای ملت می گذارند و عملکرد و شکست و پیروزی آنان هم به عنوان یک مدیر یا کنشگر سیاسی تحلیل می شود و نه یک نظامی خود را نشان دهند.

از جلو نظام

ناکامی محسن رضایی یا محمد باقر قالیباف را نمی توان به صرف پيشينه نظامی آنان در دیدگاه عموم تقلیل داد چراکه خود حسن روحانی ريیس جمهور مستقر هم سابقه سال ها کار امنیتی در مناصب ارشد را داراست و مردم بسته به ذائقه عمومی و شرایط روز و البته عملکرد گذشته دست به انتخاب می زنند و لباس رزم و بزم کمترین اهمیت را دارد. همگان عملکرد آقای قایباف را در حوزه های مختلف به عنوان شهردار تهران در قیاس با شهردارهای قبل و بعدش خواهند سنجید نه این که انتظار داشته باشند به علت سابقه نظامی‌اش به کارمندان شهرداری از جلو نظام بدهد.

نيازي به رييس‌جمهور نظامي نيست

اگر مطرح کنندگان طرح ريیس جمهور نظامی به دنبال ایجاد یک نظم آهنین در کشور و جلوگیری از تشتت و چندپارگی تصمیم گیری هستند که در بروکراسی و دیوانسالاری بزرگ و پراکنده ایران تشر یک ريیس جمهور نظامی شايد فراتر از یک مسکن مقطعی از مدل طرح برخوردهای مقطعی و فصلی با پدیده‌های مختلف نخواهد بود و اگر دغدغه امنیت و تمامیت ارضی کشور در شرایط پرآشوب منطقه را دارند که بازوهای نظامی ایران در طول این سال ها با همراهی تمام ارکان حاکمیت به انجام حداکثری وظایف خود مشغولند و نیازی به ريیس جمهور نظامی هم نبوده است.

رويه قدرتي

اگر منظور حضور نظامیان در قدرت باشد که در تمام سال های پس از انقلاب روندی عادی بوده و حتی در اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری هم دریادار مدنی با کناره گیری از سمت نظامی در قامت کاندیدا ظاهر شد و تا امروز هم توسط اشخاص گوناگون در چارچوب های نظام انتخاباتی کشور در حوزه های انتخابی و انتصابی ادامه یافته و چیز جدید و کشف منحصر به‌فردی رخ نداده است .اما اگر منظور ایجاد حکومت نظامی در کشور است نه جنس نظامیان ایرانی پرویز مشرف و عبدالفتاح سیسی است و نه نظامی که هر سال یک انتخابات برگزار می کند پذیرا و مستعد چنین رویه‌ای است. مهم‌تر اینکه در شرایط امروز و دیروز ایران امنیت در وضعیت مطلوبی بوده و هیچگاه یک بحران عمومی نبوده که نیاز به حکومت نظامی باشد و اشکالات اساسی در حوزه اقتصاد و اشتغال و اختلاس درمانی از جنس حکومت نظامی ندارند.

*دانشجوي دكتري مسائل ايران