روابط تجاري ايران با آمريكا از پيشينه‌اي طولاني برخوردار است كه به زمان پيش از پيروزي انقلاب اسلامي بازمي‌گردد اما عمده برقراري روابط ميان اين دو كشور در سال‌هاي اخير در بحث مذاكرات هسته‌اي و امضاي توافقنامه برجام بوده است. مذاکراتی که به صورت مستمر نزدیک دو سال به طول انجامید و در نهایت به انعقاد برنامه جامع اقدام مشترک انجامید. امضاي این توافق، بالاترین سطح روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا پس از انقلاب اسلامی ایران بوده‌ است. هر چند پس از روي كار آمدن ترامپ اين توافق بارها توسط وي تهديد شد و سرانجام نيز به طور رسمي خروج كشورش را از اين معاهده اعلام كرد. با وجود خروج آمريكا از برجام انتظار مي رفت كه به طور كلي روابط تجاري ميان ايران و آمريكا در سطح بسيار نازلي دنبال شود اما آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که باوجود تیره شدن روابط دیپلماتیک دو کشور، تجارت با این کشور افزایش یافته است.

تجارت گسترده پيش از انقلاب

ایران قبل از انقلاب با آمریکا مبادلات تجاری گسترده‌ای داشت و این همکاری دوجانبه در سال ۱۹۷۸ به اوج خود رسید که در این سال میزان صادرات آمریکا به ایران ۳.۷ میلیارد دلار و واردات آن کشور از ایران برابر با ۲.۹ میلیارد دلار بود. همزمان با انقلاب، آمریکا و آلمان غربی بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایران بودند. حدود 50 هزار آمریکایی در ایران زندگی و کار می‌کردند و آمریکا، فناوری، تجهیزات صنعتی، کالاهای کشاورزی و مصرفی را به ایران صادر می‌کرد. همچنین ایران، ۵۰ تا ۷۵ درصد از برنج، گندم و غلات خود را در دهه ۵۰ از آمریکا وارد می‌کرد.

جلوگيري از واردات نفت

روابط تجاری ایران و آمریکا بعد از انقلاب اسلامی به تیرگی کشید؛ به خصوص بعد از گروگان‌گیری ۴۴۴ روزه کارکنان سفارت آمریکا، دولت کارتر از واردات نفت ایران جلوگیری کرد و مراودات تجاری خود با ایران را بعد از ماجرای تسخیر لانه جاسوسی متوقف کرد. اما روابط ایران – آمریکا از سال ۱۹۸۱، با آزاد شدن گروگان‌های آمریکایی، بار دیگر از سر گرفته شد. در این سال صادرات آمریکا به ایران بالغ بر ۳۰۰ میلیون دلار بود که البته با صادرات ۳.۷ میلیارد دلاری در سال ۱۹۷۸ فاصله بسیاری داشت. صادرات ایران به آمریکا نیز ۶۴ میلیون دلار بود که از صادرات ۲.۹ میلیارد دلاری آن در سال ۱۹۷۸ کمتر بود. شرکت‌های انرژی آمریکایی تا نیمه سال ۱۹۹۰ و پیش از گسترش تحریم‌ها، از طریق شرکت‌های تابعه به خرید نفت ایران به ارزش سالانه سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار ادامه دادند.

وضع تحريم‌ها

در سال های گذشته واشنگتن با بهانه‌های واهی تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرد مانند حمایت از تروریسم، عدم همکاری با سازمان ملل در مورد برنامه هسته‌ای و نقض حقوق بشر اما با این وجود شرکت‌های آمریکایی همچنان به طور قانونی به صادرات گسترده‌ای از کالاها به ایران ادامه دادند.

افزايش روابط تجاري

به نظر مي رسيد كه با وجود خروج آمريكا از برجام روابط تجاري ميان اين دو كشور به طرز گسترده‌اي كاهش پيدا كند اما بر خلاف انتظار گزارش گمرک ایران از حجم تجارت خارجی ایران در فروردین سال جاری حاکی از آن است که میزان صادرات به آمریکا و واردات رسمی از این کشور با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده است. این افزایش در حالی اتفاق می‌افتد که دونالد ترامپ، ريیس جمهور آمریکا از ابتدای دوره ریاست جمهوری خود به افزایش تنش با ایران دامن زده و در نهایت نیز این مسیر منجر به خروج آمریکا از برجام طی هفته‌های گذشته شد. اين در حالي است كه آمریکا با خروج از برجام، تحریم‌های پیشین را به ایران بازگرداند و از سوی دیگر مقامات وزارت خارجه و امنیت ملی این کشور نیز از افزایش بی سابقه تحریم‌ها علیه ایران خبر می‌دهند. به نظر می‌رسد که آمریکا با این اقدام به دنبال ایجاد فشار بر ایران و گرفتن امتیازهای جدید در چارچوب مذاکراتی دوباره است.

آمار گمرك

بر اساس آمار گمرک ایران، صادرات ایران به آمریکا در این مدت ۷۷ تن به ارزش یک میلیون و ۳۱۱ هزار دلار بوده که نسبت به فروردین سال گذشته با افزایش ۴۵۰ درصدی از لحاظ وزنی و ۳۳۳ درصدی از لحاظ ارزش همراه بوده است؛ به‌گونه‌اي که در فروردین سال گذشته، صادرات ایران به این کشور تنها ۱۴ تن به ارزش ۳۰۲ هزار دلار بوده است. واردات ایران نیز از آمریکا، ۲۱۵ درصد از لحاظ وزنی و ۱۵۰ درصد از لحاظ ارزش افزایش یافته است. بنابر این آمار، ۲۵۱۴ تن کالا به ارزش هفت میلیون و ۴۷۷ هزار دلار در فروردین امسال از آمریکا به ایران وارد شده، در حالی که این ارقام در همین ماه در سال گذشته ۷۹۷ تن به ارزش سه میلیون دلار بوده است.