به گزارش ندای گیلان عباس خراباف در یاداشتی نوشت:

عباس خاراباف: اواخر سال گذشته در یک مراسم هوافضایی در دانشگاه تهران با حضور پرشمار کارشناسان، دانشجویان، فعالان بخش‌های دولتی و خصوصی و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های سراسر کشور، یک نظرسنجی درباره راهبردها و برنامه‌های فضایی کشور با همکاری انجمن هوافضای ایران برگزار شد. در این نظرسنجی جمعاً ۳۴۰ نفر از تمامی گروه‌های اعلام شده شرکت کردند که اکنون نکات جالبی از بررسی و تحلیل نتایج آن درباره فعالیت‌ها و برنامه‌های فضایی کشور بدست آمده است.

میمون به فضا بفرستیم یا ماهواره‌های کاربردی را توسعه دهیم؟
در یک بخش از نظرسنجی سال گذشته از شرکت‌کنندگان درخواست شده بود تا اولویت موردنظر خود را در زمینه فناوری فضایی از بین چهار گزینه. «سامانه‌های ماهواره‌ای»، «پرتاب‌کننده‌ها (ماهواره‌برها)»، «زیرساخت‌ها و تجهیزات زمینی» و «سامانه‌های سرنشین‌دار» انتخاب کنند.

نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد اغلب گروه‌های شرکت‌کننده در نظرسنجی اعتقاد دارند که توسعه فناوری در زمینه «سامانه‌های ماهواره‌ای» اولویت بیشتری دارد. فعالان بخش دولتی و اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های کشور پس از ماهواره‌ها، «توسعه پرتاب‌کننده‌ها» را به‌عنوان اولویت دوم پیشنهاد می‌کنند. بخش خصوصی نیز پس از توسعه ماهواره‌ها، «توسعه فناوری در زمینه زیرساخت‌ها و تجهیزات زمینی» را در اولویت دوم به حساب می‌آورند.

اما نکته جالب‌تر اینجاست که تنها ۱۵ درصد از شرکت‌کنندگان معتقدند که «توسعه سامانه‌های سرنشین‌دار» باید اولویت اصلی برنامه‌های فضایی کشور باشد.

این در حالی است که برنامه پرتاب میمون به فضا در راستای برنامه سرنشین‌دار ایران در دولت دهم به شدت مورد حمایت قرار گرفت و بارها رییس دولت وقت علاقه خود را به این موضوع به وضوح اعلام کرد. دکتر محمود احمدی‌نژاد در سخنرانی‌های خود حتی اعلام کرد که اولین داوطلب جهت سفر به فضا با فضاپیمای ایرانی است.

این در حالی است که مهندس محمد اسلامی معاون وزیر دفاع در دولت تدبیر و امید در گفتگویی تلویزیونی اعلام کرده است که برنامه اعزام به فضا در برنامه ده‌ساله دوم پیگیری خواهد شد. همچنین با توجه به اظهارات مسئولان مختلف به نظر می‌رسد دولت یازدهم در نظر دارد بیشتر از فضا برای افزایش کیفیت زندگی مردم استفاده کند.

غرور ملی صرف مهم‌تر است یا خدمت به مردم؟
در بخشی دیگر از نظرسنجی مذکور از شرکت‌کنندگان درخواست شده بود تا مناسب‌ترین گزینه را برای تبیین هدف و جهت‌گیری اصلی بخش فضا از میان چهار گزینه «ارتقای غرور ملی»، «ارتقای توان بازدارندگی (امنیت ملی)»، «توسعه علم و فناوری» و «توسعه خدمات فضایی به منظور افزایش رفاه جامعه» انتخاب کنند.

نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که بخش غالب جامعه دانشگاهی و بخش خصوصی (۷۰ درصد) به دنبال توسعه علم و فناوری و خدمات فضایی جهت افزایش رفاه جامعه است. به همین صورت بخش کوچک‌تری از این جامعه (۳۰ درصد) به دنبال «ارتقای غرور ملی» و «افزایش توان بازدارندگی» از طریق فناوری فضایی است. افراد شرکت‌کننده از طرف بخش دولتی جهت‌گیری خاصی در این زمینه نداشتند و تقریباً پاسخ‌ها بین سه گزینه ارتقای توان بازدارندگی (افزایش امنیت ملی)، توسعه علم و فناوری و در نهایت توسعه خدمات و کاربردهای فضایی به میزان مساوی تقسیم شده بود.

اما جالب‌ترین نکته نتایج نظرسنجی این است که تنها حدود ۱۵ درصد از کل شرکت‌کنندگان هدف اصلی از پرداختن به فناوری فضایی را ارتقای غرور ملی می‌دانند.

درحالی‌که طبق گفته مسئولان فضایی در دولت قبل پروژه‌های انجام‌شده با هدف ارتقای غرور ملی انجام می‌گرفت   ولی دولت تدبیر و امید از اولین روزهای آغاز فعالیت خود توسعه علم و فناوری و افزایش کیفیت زندگی مردم را هدف خود اعلام کرده است. حتی سال گذشته در مراسم روز فناوری فضایی، محمد شریعتمداری، معاون اجرایی دولت تدبیر و امید با یک موضع‌گیری رسمی و در سخنرانی‌های خود به وضوح درخواست کرده بود تا از فناوری فضایی برای افزایش کیفیت زندگی مردم استفاده شود.

آیا مشکل اصلی مدیران فضایی دولت قبلی هستند؟
چهار گروه متنوع از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی سال گذشته مهم‌ترین عامل توسعه حوزه فضایی را مدیریت می‌دانند و آن‌ها از بین چهار عامل منابع مالی، منابع انسانی، مدیریت و تعاملات بین‌المللی، ضعف مدیریت را به عنوان مهم‌ترین و قابل‌توجه‌ترین مانع توسعه فضایی در کشور حساب می‌کنند.

اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های معتبر کشور پس از مدیریت به ترتیب عوامل منابع انسانی و منابع مالی را بخش قابل‌توجه در توسعه فناوری فضایی در کشور دانسته‌اند؛ اما دانشجویان پس از مدیریت، منابع مالی را دارای اثربخشی بیشتری می‌دانند.
شاغلین و فعالان بخش خصوصی کشور نیز پس از مدیریت، به ترتیب منابع انسانی و تعاملات بین‌المللی را به عنوان مهم‌ترین عوامل توسعه فناوری فضایی در کشور انتخاب کرده‌اند.

درحالی‌که بخش دولتی پس از مدیریت به ترتیب منابع مالی و تعاملات بین‌المللی و روابط خارجی را از عوامل اصلی توسعه فناوری فضایی در کشور می‌دانند.

علاوه بر نتایج این نظرسنجی، در محافل کارشناسی غیررسمی بسیاری از کارشناسان مسئله و مشکل اصلی برنامه‌های فضایی کشور را مدیران باقی‌مانده از دولت قبل می‌دانند و بعد از تغییرات ساختاری فضایی کشور تغییر مدیران متخلف باقی‌مانده از دولت قبل و تحویل سکان فضایی کشور به افراد با صلاحیت و دارای توانایی مدیریت را از مهم‌ترین اولویت‌ها می‌دانند.

همه این‌ها در حالی است که مسئولان دولت تدبیر امید در اظهارات رسمی خود از تخلفات مالی و سیاسی رخ‌داده در سازمان فضایی در دولت قبل خبر داده‌اند. همچنین برخی از اظهارنظرهای رسانه‌ای نشان از نفوذ جریان‌های سیاسی خاص (که فعالیت‌های آن‌ها مورد انتقاد اکثریت مردم قرار دارد) به ساختار فضایی کشور در دولت قبل دارد.

تشکیل مرکز ملی فضایی و تغییرات ساختاری فضایی کشور توسط حجت‌الاسلام روحانی نیز توانسته است موافقت بسیاری از کارشناسان فعال این عرصه را جلب کند .

تخریب دولت تدبیر و امید به هر بهانه موجود
پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره فجر در ۱۳ بهمن امسال بهانه جالبی برای منتقدان دولت تدبیر و امید شده است؛ به‌طوری‌که بسیاری از آن‌ها این موفقیت را به‌جای اینکه به تلاش محققان و مهندسان جوان کشور در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در سازمان صنایع هوافضا و صاایران نسبت دهند، آن را به رییس دولت قبل نسبت داده و در مرحله دیگری از جنجال رسانه‌ای، دکتر روحانی را متهم به نابودی و انحلال سازمان یا پژوهشگاه فضایی کشور می‌کنند. این اظهارنظرهای یک‌سویه در حالی شکل می‌گیرد که اولاً تغییرات ساختاری بخش فضایی کشور چند روزی است که مورد تصویب دولت قرار گرفته و اعلام شده است که هیچ تصمیمی برای نابودی یا انحلال نیست. همچنین فرمان پرتاب ماهواره فجر با دستور مستقیم رییس‌جمهور و با حمایت وی انجام گرفته و از طرفی به‌وضوح مشخص است سازمان یا پژوهشگاه فضایی در کسب این موفقیت نقش نداشته‌اند. 

همچنین قابل‌ذکر است که فعالیت‌های فضایی کشور پس از انقلاب شکوهمند اسلامی مدیون سیاست‌های خاص یک دولت خاص نیست و تاریخ به خوبی نشان می‌دهد که ریشه این فعالیت‌ها به دولت‌های قبل‌تر از دولت دکتر احمدی‌نژاد برمی‌گردد.

انتقادها سهواً یا به عمد، آن‌قدر چشم‌بسته انجام می‌شود که در برخی موارد حتی تصمیم دولت تدبیر و امید برای انتقال سازمان و پژوهشگاه فضایی به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (که به گفته بسیاری از کارشناسان جهت چابک‌سازی و اصلاح ساختاری مفید بخش فضایی صورت گرفته است) را مساوی نابودی یک نهاد دیگر به نام سازمان صنایع هوافضا و یا تأثیرات منفی آن در سامانه‌های پرتابگر و ماهواره‌برها می‌دانند. درحالی‌که سازمان صنایع هوافضا سال‌هاست که به عنوان یک نهاد زیرمجموعه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به فعالیت‌های مختلفی از جمله توسعه ماهواره‌برها می‌پردازد و هیچ تغییر ساختاری در این سازمان انجام نشده است.